Trong không khí cả nước chào mừng kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025), công trình sách đặc biệt mang tên “Tây Nam Bộ kháng chiến - Lịch sử qua ống kính (1945-1975)” do Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh (NSNA) Việt Nam, Nhiếp ảnh ĐBSCL chủ trì thực hiện, vừa ra mắt bạn đọc. Nhân dịp này, phóng viên Báo Cần Thơ đã có cuộc phỏng vấn NSNA Trần Thị Thu Đông, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam, Chủ tịch Hội NSNA Việt Nam.

* Phóng viên: Trước hết, xin bà chia sẻ đôi điều về ý tưởng và quá trình thực hiện sách ảnh “Tây Nam Bộ kháng chiến - Lịch sử qua ống kính (1945-1975)”?

NSNA Trần Thị Thu Đông: Cuốn sách ảnh “Tây Nam Bộ kháng chiến - Lịch sử qua ống kính (1945-1975)” ra đời từ tâm huyết của những NSNA tiền bối, những người đã gắn bó máu thịt với mảnh đất và con người Tây Nam Bộ trong những năm tháng kháng chiến gian khổ. Họ luôn trăn trở về việc làm sao để lưu giữ và truyền lại cho thế hệ sau những hình ảnh quý giá, những chứng tích hào hùng của một giai đoạn lịch sử dân tộc. Để hiện thực hóa ý tưởng đó, Ban Biên soạn đã dành hơn một năm để sưu tầm, xử lý, đối chiếu và chú thích một cách khoa học hàng ngàn bức ảnh. Đây là quá trình công phu, đòi hỏi sự tỉ mỉ, cẩn trọng và trách nhiệm cao, bởi mỗi bức ảnh không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật, mà còn là một tư liệu lịch sử vô giá. Chúng tôi mong muốn cuốn sách sẽ là một bảo tàng lịch sử thu nhỏ, một di sản văn hóa quý báu, góp phần giáo dục lòng yêu nước và truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ.

Sách “Tây Nam Bộ kháng chiến - Lịch sử qua ống kính (1945-1975)”. Ảnh: DUY KHÔI

* Phóng viên: Xin bà cho biết cảm xúc về quyển sách này? 

NSNA Trần Thị Thu Đông: Là một người con của miền Tây sông nước, lớn lên cùng những câu hò điệu lý, những bản “Dạ cổ hoài lang” thấm đượm tình đất, tình người, tôi vô cùng xúc động khi được chiêm ngưỡng những hình ảnh trong cuốn sách này. Lật giở từng trang sách, tôi như được sống lại những năm tháng hào hùng và bi tráng của dân tộc. Những bức ảnh đen trắng không phải là những tư liệu lịch sử khô khan, mà là những chứng nhân sống động, là tiếng nói chân thực nhất về một giai đoạn đầy gian khổ nhưng cũng vô cùng oanh liệt của quân và dân Tây Nam Bộ.

Tôi vô cùng trân trọng và ngưỡng mộ những nghệ sĩ nhiếp ảnh, những phóng viên chiến trường đã không quản ngại khó khăn, gian khổ, thậm chí hy sinh cả tính mạng để ghi lại những khoảnh khắc lịch sử quý giá. Trong điều kiện chiến tranh ác liệt, với trang thiết bị thiếu thốn, họ vẫn luôn giữ vững ngọn lửa đam mê, tinh thần trách nhiệm, dũng cảm xông pha giữa đạn bom khói lửa để ghi lại những hình ảnh chân thực nhất về cuộc kháng chiến. Những bức ảnh của các anh không chỉ phản ánh hiện thực chiến tranh mà còn chạm đến trái tim, khơi dậy lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết và ý chí chiến đấu của quân và dân ta.

Nhiều tác phẩm trong số đó đã được vinh danh bằng những giải thưởng cao quý như Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật. Điều đó càng khẳng định giá trị nghệ thuật và lịch sử to lớn của những bức ảnh này. Cuốn sách là một lời tri ân sâu sắc đến những người con ưu tú của miền Tây đã ngã xuống vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Đồng thời, tôi tin rằng, những hình ảnh trong cuốn sách sẽ có sức lay động mạnh mẽ đến thế hệ trẻ hôm nay, giúp các em hiểu rõ hơn về lịch sử dân tộc, trân trọng những hy sinh của cha ông và ra sức phấn đấu xây dựng đất nước ngày càng giàu đẹp.

* Phóng viên: Đến nay, nhiều NSNA quê hương Tây Nam Bộ trưởng thành từ hai cuộc kháng chiến đã vinh dự được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật. Hội NSNA Việt Nam đã có kế hoạch gì trong việc hỗ trợ, tôn vinh các NSNA lão thành khác, thưa bà?

NSNA Trần Thị Thu Đông: Hội NSNA Việt Nam luôn khắc ghi và trân trọng sâu sắc những đóng góp to lớn, đầy hy sinh của các NSNA lão thành, đặc biệt là những người con ưu tú của quê hương Tây Nam Bộ đã trưởng thành từ hai cuộc kháng chiến cứu nước vĩ đại của dân tộc. Chúng tôi hiểu rằng, những tác phẩm của họ không chỉ là di sản nghệ thuật quý giá, mang đậm dấu ấn cá nhân và cảm xúc chân thật, mà còn là những tư liệu lịch sử vô giá, góp phần tái hiện và lưu giữ những trang sử hào hùng và bi tráng của dân tộc. Những bức ảnh ấy là minh chứng sống động cho lòng yêu nước, tinh thần dũng cảm, kiên cường, bất khuất của quân và dân Tây Nam Bộ.

Trong thời gian qua, Hội đã triển khai nhiều hoạt động thiết thực để hỗ trợ và tôn vinh các NSNA lão thành. Chúng tôi tổ chức các buổi triển lãm, giao lưu, tọa đàm để giới thiệu và tôn vinh các tác phẩm của họ, giúp công chúng hiểu rõ hơn về giá trị nghệ thuật và lịch sử của những bức ảnh. Bên cạnh đó, Hội cũng xuất bản các ấn phẩm, sách ảnh, để lưu giữ và quảng bá các di sản nhiếp ảnh quý giá này đến công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Đặc biệt, một trong những hoạt động quan trọng, mang ý nghĩa ghi nhận và tôn vinh cao quý nhất, là đề xuất xét tặng các giải thưởng cao quý của Nhà nước, như Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật, cho các nghệ sĩ có nhiều đóng góp xuất sắc cho nền nhiếp ảnh nước nhà và cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc.

Trong thời gian tới, Hội sẽ tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động này, đồng thời tìm kiếm những hình thức tôn vinh phù hợp khác, có thể là những hoạt động mang tính tri ân sâu sắc hơn nữa, để bày tỏ lòng biết ơn đối với những người nghệ sĩ đã dành cả cuộc đời mình cho sự nghiệp nhiếp ảnh và cho đất nước. Chúng tôi tin rằng, việc tôn vinh các NSNA lão thành không chỉ là trách nhiệm của Hội, mà còn là trách nhiệm của cả cộng đồng, để các thế hệ sau luôn ghi nhớ công lao của những người đã góp phần làm nên lịch sử bằng những khoảnh khắc được ghi lại qua ống kính.

* Phóng viên: Thưa bà, bà có nhận định gì về nhiếp ảnh ĐBSCL hiện nay? Các nghệ sĩ trẻ đã tiếp nối các thế hệ NSNA lão thành thế nào trong bối cảnh công nghệ số phát triển?

NSNA Trần Thị Thu Đông: Tôi đánh giá cao sự phát triển của nhiếp ảnh ĐBSCL hiện nay. Các nghệ sĩ nhiếp ảnh trong khu vực đã có nhiều tìm tòi, sáng tạo, cho ra đời những tác phẩm có giá trị nghệ thuật và nội dung sâu sắc, phản ánh sinh động đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội của vùng đất và con người nơi đây.

Trong bối cảnh công nghệ số phát triển, các nghệ sĩ trẻ đã nhanh chóng tiếp cận và làm chủ các thiết bị, kỹ thuật mới, tạo ra những tác phẩm nhiếp ảnh đa dạng, phong phú về hình thức và thể loại. Nhiều bạn trẻ đã đạt được những thành tích đáng khích lệ trong các cuộc thi, triển lãm nhiếp ảnh trong nước và quốc tế.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, nhiếp ảnh ĐBSCL cũng đang đối mặt với những thách thức không nhỏ. Sự phát triển ồ ạt của công nghệ số khiến cho việc sáng tạo ra những tác phẩm nhiếp ảnh độc đáo, có dấu ấn cá nhân ngày càng trở nên khó khăn hơn. Một số nghệ sĩ trẻ còn thiếu sự đầu tư về chiều sâu nội dung, chưa chú trọng đến việc tìm hiểu lịch sử, văn hóa của dân tộc.

Tôi mong rằng, các nghệ sĩ nhiếp ảnh trẻ ĐBSCL sẽ tiếp tục phát huy truyền thống tốt đẹp của các thế hệ đi trước, không ngừng học hỏi, sáng tạo để tạo ra những tác phẩm có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật, góp phần xây dựng nền nhiếp ảnh Việt Nam ngày càng phát triển.

* Phóng viên: Xin cảm ơn bà đã dành cho phóng viên Báo Cần Thơ cuộc phỏng vấn này!

ĐĂNG HUỲNH (thực hiện)