Hội đồng Người tị nạn Na Uy (NRC) cảnh báo mỗi ngày có hàng ngàn người Afghanistan chạy sang quốc gia láng giềng Iran kể từ khi Taliban lên nắm quyền và xu hướng này có thể trở thành cuộc khủng hoảng đối với châu Âu.

Tổng Thư ký NRC Egeland (giữa) đến thăm người tị nạn Afghanistan tại Iran. Ảnh: NRC

Hơn 120.000 người, trong đó có dân Afghanistan, đã rời khỏi quốc gia Tây Nam Á trong chiến dịch không vận lớn nhất lịch sử vào những ngày sau khi Kabul thất thủ hồi giữa tháng 8. Kể từ đó, ước tính có thêm 300.000 người Afghanistan đã chạy sang  Iran. 

Tổng Thư ký NRC Jan Egeland hôm 10-11 cho biết mỗi ngày có 4.000-5.000 người Afghanistan vượt biên vào Iran thông qua các cửa khẩu không chính thức. Dự kiến trong những tháng tới sẽ có thêm hàng trăm ngàn người khác kéo tới biên giới giữa hai nước. Kinh tế Afghanistan đang rơi tự do, trong khi khủng hoảng nhân đạo trong nước ngày càng trầm trọng với trên 50% dân số đang cần được viện trợ. Việc quốc tế đột ngột ngừng “tiếp tế” và đóng băng tài sản của Ngân hàng Trung ương Afghanistan ở hải ngoại đã đẩy kinh tế của đất nước chủ yếu dựa vào nguồn viện trợ nước ngoài này đến bờ vực sụp đổ. Điều đó làm dấy lên lo ngại về một cuộc khủng hoảng tị nạn tương tự như cuộc di cư khỏi Syria gây rúng động châu Âu năm 2015. Đến nay, Liên minh châu Âu (EU) vẫn ghi đậm ký ức về cuộc khủng hoảng đó, khi khối bị chia rẽ và bất ngờ trước sự xuất hiện của hơn 1 triệu người di cư lánh nạn xung đột từ Syria.

Trong bối cảnh trên, ông Egeland nhấn mạnh không thể mong đợi Iran tiếp đón nhiều người Afghanistan như vậy với rất ít sự ủng hộ từ cộng đồng quốc tế. Do đó, các nước giàu phải nhanh chóng tăng cường viện trợ cho Afghanistan và những quốc gia lân cận như Iran. “Điều châu Âu nên làm là đầu tư vào hy vọng, khả năng và cơ hội cả bên trong Afghanistan lẫn những nước láng giềng nếu cựu lục địa không muốn người tị nạn tìm đến”, Tổng Thư ký NRC kêu gọi, đồng thời cảnh báo châu Âu có thể bị ảnh hưởng nếu dòng người tị nạn tiếp tục đổ vào Iran. Được biết, nhiều người tị nạn Afghanistan muốn đến châu Âu. EU cũng đang đối mặt với cuộc khủng hoảng di cư tại biên giới Ba Lan - Belarus.

Điểm đến yêu thích của dân tị nạn Afghanistan

Iran và Afghanistan có 3 cửa khẩu trên đường biên giới chung dài 945km. Phía Iran đã hỗ trợ những người tị nạn Afghanistan mới đến và cả hàng trăm ngàn người khác đang lánh nạn tại đây trong nhiều thập niên qua. Hiện Iran đã tiếp nhận khoảng 800.000 người Afghanistan tị nạn hợp pháp và hơn 3 triệu người ở “lậu”. Nếu tất cả những trường hợp này được công nhận là tị nạn hợp pháp, Iran sẽ trở thành quốc gia “cưu mang” người tị nạn lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Thổ Nhĩ Kỳ.

Người Hồi giáo dòng Shiite thiểu số tại Afghanistan xem Iran là điểm đến yêu thích khi chạy trốn tình trạng bạo lực, đàn áp từ nhóm người Hồi giáo dòng Sunni và Taliban với phần lớn thành viên là người Pashtun (dân tộc lớn nhất trong cả nước). Trong chuyến thăm người tị nạn Afghanistan tại Iran tuần này, ông Egeland đã được nghe những câu chuyện đau lòng. Người tị nạn kể họ là mục tiêu tấn công vì mang thân phận người Hồi giáo dòng Shiite. Nhà cửa bị nhóm phiến quân đốt phá và họ nhiều lần phải trốn chạy trong nước. Các tay súng còn ép những người tị nạn gả con gái cho chúng ngay khi các em lên 10 tuổi.

HẠNH NGUYÊN (Theo AP, bne IntelliNews)