Ngành công nghiệp truyện tranh và hoạt hình Nhật Bản tăng trưởng mạnh, nhưng lại không mang về lợi nhuận xứng đáng cho các đơn vị trực tiếp sáng tạo. Các họa sĩ, biên tập làm việc kiệt sức, còn các xưởng sản xuất phải đối mặt với thua lỗ liên tục, thậm chí đóng cửa vì phá sản. Do đâu tồn tại nghịch lý này?

Dữ liệu từ Viện nghiên cứu khoa học xuất bản Nhật Bản cho biết tổng doanh thu ước tính của thị trường truyện tranh (gồm các phiên bản giấy, điện tử…) trong năm 2024 đạt 4,67 tỉ USD, tăng 1,5% so với năm trước. Hiệp hội hoạt hình Nhật Bản (AJA) cũng thông tin, tổng doanh thu từ ngành công nghiệp hoạt hình cũng đạt doanh thu 25 tỉ USD, tăng trưởng 14,8%.

Trong khi doanh từ các thị trường tăng đều đặn, phát triển toàn cầu; thì ngược lại ở khu vực sản xuất tại Nhật lại tồn tại một thực tế ảm đạm. Dữ liệu từ Teikoku Databank cho thấy, trong 9 tháng đầu năm 2025, tại Nhật đã có 8 hãng chuyên sản xuất phim hoạt hình đóng cửa, trong đó có 2 đơn vị tuyên bố phá sản. Đây là năm thứ 3 liên tiếp, các hãng phim Nhật và các đơn vị xuất bản truyện tranh đóng cửa liên tiếp. Bình quân mỗi năm có không dưới 8 đơn vị dừng hoạt động. Bất ngờ là trong số các hãng đóng cửa có những cái tên nổi tiếng, như: Ekachi Epilka, 3DCG Studio5, Cloud Hearts - từng đứng sau các phim hoạt hình nổi tiếng toàn cầu như “Whisper Me a Love Song” (ảnh).

Vì sao xưởng sản xuất đóng cửa liên tục trong khi thị trường của ngành vẫn tăng đều đặn? Các chuyên gia cho rằng nguyên nhân đến từ cơ cấu điều hành hoạt động sản xuất. Theo đó, khi một dự án phim, truyện được sản xuất cần có một ủy ban điều hành. Ủy ban điều hành này có các nhà tài trợ và họ sẽ chịu trách nhiệm về tài chính, tìm kiếm đơn vị sản xuất, nắm quyền sở hữu bản quyền và quá trình phân chia lợi nhuận sau này. Như vậy, xưởng sản xuất chỉ là đơn vị được thuê trong giai đoạn sản xuất, chỉ nhận một khoản phí sản xuất một lần, thường bị loại khỏi sau khi dự án xuất bản. Mô hình này đã cắt đứt khả năng hưởng lợi của các hãng sản xuất, nhất là khi tác phẩm ăn khách trên toàn cầu.

Theo khảo sát của AJA, khoảng 811 xưởng sản xuất phim tại Nhật Bản gặp khó khăn về tài chính. Do đó, việc lựa chọn liên kết, làm thuê cho các đối tác đầu tư là một trong những giải pháp để duy trì xưởng. Nhưng các chính sách chia lợi nhuận cho đơn vị sản xuất còn quá thấp dẫn đến nghịch lý như trên. Cụ thể, AJA dẫn chứng tổng giá trị thị trường phim hoạt hình đạt 22,31 tỉ USD vào năm 2023, nhưng các xưởng phim chỉ nhận được khoảng 2.848 triệu USD, tương đương 13% tổng quy mô thị trường. Cách phân chia lợi nhuận này là lý do chính khiến các đơn vị sản xuất truyện tranh, hoạt hình gặp khó khi vận hành. Các họa sĩ, biên tập không được trả mức lương cân xứng và ngành này cũng đang thiếu hụt lao động trầm trọng.

Thị trường truyện tranh và phim hoạt hình tăng, kéo theo các đơn hàng ngày càng tăng; nhưng mức đầu tư cho mỗi dự án không, hoặc tăng rất ít khiến các nhân lực trong ngành sáng tạo phim ảnh, truyện tranh Nhật bị kiệt sức. Các họa sĩ truyện tranh, biên tập phải chịu áp lực hoàn thành bản thảo nhanh và liên tục. Như họa sĩ Takeru Hokazono ở Tokyo, gần như chỉ ngủ 2 tiếng/ngày để kịp nộp bản thảo hằng tuần. Biên tập viên Takuro Imamura, người đồng hành trong các dự án với Takeru Hokazono, gần như phải giám sát Takeru Hokazono xuyên suốt, hỗ trợ như trợ lý đời sống hằng ngày, cho đến khi hoàn thành bản thảo. Do đó, phân tích của Teikoku Databank cũng chỉ ra rằng cần có những biện pháp hỗ trợ cấp thiết, gồm thiết lập một môi trường kinh doanh công bằng và bồi dưỡng nguồn nhân lực để ngành công nghiệp truyện tranh và hoạt hình Nhật phát triển cân bằng, bền vững.

BẢO LAM (Tổng hợp)