Những năm qua, nhờ ứng dụng khoa học kỹ thuật, phát triển công nghệ theo chuỗi giá trị mà ngành dừa ở Bến Tre đã nhanh chóng hội nhập với ngành dừa thế giới.

Ứng dụng tiến bộ khoa học vào sản xuất giúp ngành dừa Bến Tre nhanh chóng hội nhập với ngành dừa thế giới.

Dấu ấn công nghệ

Những năm trước đây, công nghệ, thiết bị ngành công nghiệp chế biến dừa của Bến Tre còn thô sơ, sản xuất hoàn toàn bằng thủ công nên các sản phẩm chế biến từ dừa có giá trị thấp, gặp khó khăn khi gia nhập thị trường xuất khẩu. Những năm qua, nhờ ứng dụng các công nghệ tiên tiến mà ngành công nghiệp chế biến dừa ở Bến Tre đã có bước tiến vượt bậc, sản phẩm chế biến ngày càng đa dạng, chất lượng không ngừng tăng lên. Ông Nguyễn Hữu Lập, nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bến Tre, cho biết: “Nếu như 10 năm trước, công nghệ chế biến dừa của Bến Tre còn lạc hậu hơn Sri Lanka thì những năm gần đây, các chuyên gia của Sri Lanka cho biết công nghệ chế biến dừa của chúng ta đã đi trước họ 10 năm”.

Toàn tỉnh Bến Tre có khoảng 182 doanh nghiệp sản xuất chế biến các sản phẩm từ dừa, với nhiều loại hình, quy mô hoạt động đa dạng. Một số ngành chính: chế biến vỏ dừa, gáo dừa, cơm dừa, nước dừa chiếm 28,5% tổng số doanh nghiệp có hoạt động sản xuất công nghiệp trên địa bàn tỉnh, giải quyết việc làm cho hơn 9.500 lao động. Cơ cấu mặt hàng các sản phẩm từ dừa đang có sự thay đổi. Lượng sản phẩm truyền thống như kẹo dừa, chỉ xơ dừa, cơm dừa nạo sấy có xu hướng giảm. Các mặt hàng mới đang có xu hướng tăng khá như sữa dừa, nước dừa đóng hộp, lon, than hoạt tính, dầu dừa. Hoạt động chế biến dừa tiêu thụ dừa trái ngày càng tăng, hiện tại công suất chế biến đã vượt sản lượng dừa khô thu hoạch của tỉnh. Công suất các nhà máy chế biến hiện tại có khả năng tiêu thụ 1.254 triệu trái dừa/năm. 

Ðặc biệt, những dòng sản phẩm cao cấp có bước chuẩn hóa tốt về chất lượng, chủng loại và nâng cao giá trị gia tăng của các sản phẩm từ dừa như sữa dừa, kem dừa, dầu dừa tinh khiết…, nên đã xuất khẩu đến nhiều nước và vùng lãnh thổ trên thế giới. Hiện nay, sau chế biến, giá trị gia tăng các sản phẩm chế biến từ dừa đã tăng lên nhiều lần. Ðiển hình như sản phẩm cơm dừa nạo sấy có giá trị xuất khẩu cao gấp 5 lần so với dừa trái. Còn so với cơm dừa nạo sấy thì sản phẩm bột sữa dừa có giá trị cao gấp 4 lần; sữa dừa, kem dừa có giá trị cao gấp 2 lần. Riêng sản phẩm dầu dừa tinh khiết có giá trị cao gấp 10 lần dầu dừa thô. Chỉ xơ dừa cứng, chỉ xơ đơn và đôi, dây thừng từ dừa có giá trị xuất khẩu cao gấp 3-4 lần chỉ xơ thô. Xơ dừa phun cao su đã tăng giá trị lên 10 lần sau khi chế biến từ chỉ xơ thô. Ðặc biệt, nước dừa đóng hộp có giá trị cao gấp 300 lần so với nước dừa tươi truyền thống.

Ông Lê Thanh Tiến, Giám đốc Công ty TNHH Dừa Ðông Dương, ở ấp Tân An, xã Tân Bình, huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre, cho biết: Trước đây, đơn vị chủ yếu sản xuất thảm xơ dừa bằng phương pháp thủ công; nay đã tự nghiên cứu cải tiến, chế tạo máy se chỉ xơ dừa đơn và đôi, bện dây thừng phục vụ nguồn nguyên liệu dệt thảm xuất khẩu. Từ chỉ xơ dừa có giá trị khoảng 3.000 đồng/kg, qua các công đoạn trở thành tấm thảm xuất khẩu có giá trị trên 10.000 đồng/kg.

Ông Ðặng Văn Cử, Phó Phòng Kế hoạch Tài chính, Sở Khoa học Công nghệ tỉnh Bến Tre, cho biết: Việc phát triển nhiều sản phẩm mới đã mang lại giá trị cao cho ngành công nghiệp chế biến dừa và đáp ứng đa dạng nhu cầu sử dụng, thân thiện môi trường. Các sản phẩm nổi bật như dầu dừa tinh khiết, mặt nạ dừa, nước rửa tay dưỡng da từ dầu dừa, sản xuất giấy từ tàu dừa làm bao bì, giỏ xách, trang trí nội thất, tranh nghệ thuật, thư pháp… đã thay thế các loại sản phẩm bằng nhựa, ni lông và những sản phẩm có giá trị dinh dưỡng tốt cho sức khỏe như mật hoa dừa. Mật hoa dừa có thể chế biến thành các sản phẩm như đường, giấm, rượu vang, rượu cao độ, thức uống nhẹ... phù hợp xu hướng tiêu dùng hiện nay.

Phát triển công nghệ theo chuỗi giá trị 

Theo ngành chức năng tỉnh Bến Tre, việc nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ theo chuỗi giá trị trên địa bàn tỉnh bước đầu đã tạo sự chuyển biến tích cực. Việc du nhập nguồn gen cây dừa và bình tuyển cây đầu dòng đã cung cấp nhanh số lượng lớn các cây dừa giống đủ tiêu chuẩn, cây giống đã thích nghi tự nhiên với các điều kiện sinh thái. Bên cạnh đó tổ chức nghiên cứu toàn diện chuỗi giá trị cây dừa, đặc biệt là các nghiên cứu về giá trị dinh dưỡng, công dụng và chuyển giao công nghệ chế biến các sản phẩm từ dừa có giá trị kinh tế cao. Ngoài ra, các ngành chức năng của tỉnh cũng nghiên cứu các mô hình liên kết ngang và dọc trong nông nghiệp, thị trường tiêu thụ dừa, sản phẩm từ dừa trên thế giới, các hình thức hợp tác và phân phối sản phẩm trên thị trường thế giới…

Tiến sĩ Lâm Văn Tân, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Bến Tre, thông tin: Ngành chức năng tỉnh Bến Tre đã tổ chức nhân nhanh các giống dừa có năng suất cao, chất lượng tốt, có khả năng kháng bệnh, chống chịu với các điều kiện sinh thái bất lợi. Cùng với đó, tỉnh cũng triển khai, nhân rộng mô hình khắc phục hiện tượng dừa không mang trái (dừa treo), cải thiện năng suất dừa lấy dầu, quy trình quản lý theo hướng sinh học đối với bọ vòi voi, sâu đục trái… gây hại trên cây dừa. Nhân nuôi và phóng thích loài ong ký sinh Tetrastichus brontispae ký sinh nhộng bọ cánh cứng hại dừa.

Theo Tiến sĩ Lâm Văn Tân, các doanh nghiệp địa phương ứng dụng, nhân rộng máy lột vỏ gỗ sọ dừa, máy lột vỏ nâu, thiết bị sấy chỉ xơ dừa, cải tiến và hoàn thiện thiết bị cắt gọt dừa uống nước. Ngành chức năng cũng chuyển giao thiết bị theo công nghệ nạo, ép nhỏ trực tiếp để sản xuất dầu dừa nguyên sinh quy mô nhỏ và phát triển công nghệ sấy tầng sôi sản phẩm cơm dừa nạo sấy. Ðối với dừa tươi uống nước, các doanh nghiệp chế biến xây dựng mô hình bảo quản và ứng dụng công nghệ tiệt trùng UHT (xử lý nhiệt độ cao) trực tiếp của Tetra Pak, giúp nước dừa sau khi được chế biến vẫn giữ mùi vị, màu sắc tự nhiên, giá trị dinh dưỡng vốn có.

Ngoài ra, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Bến Tre cũng nâng cấp, phát triển mạnh các sản phẩm từ phế phụ phẩm như: đất sạch dinh dưỡng, phân bón hữu cơ từ mụn dừa, than cám. Bến Tre cũng đã triển khai xây dựng các mô hình liên kết tiên tiến trong canh tác, sản xuất và thương mại của ngành dừa. Ðối với các vùng trồng dừa và các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác sản xuất và kinh doanh các sản phẩm từ dừa được hỗ trợ kinh phí xây dựng, áp dụng và chứng nhận lần đầu tiêu chuẩn GlobalGAP, VietGAP.

Đến quý I-2021, tỉnh Bến Tre có gần 74.000ha dừa, tăng hơn 1.500ha so với cùng kỳ năm trước. Năm 2020, giá trị sản xuất công nghiệp dừa đạt 5.880 tỉ đồng, kim ngạch xuất khẩu đạt gần 347 triệu USD, tăng mạnh so với các năm.

Bài, ảnh: BÌNH MINH