Dự án Nâng cấp đô thị vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là một dự án thuộc Chương trình nâng cấp đô thị quốc gia giai đoạn 2009 - 2020. Dự án được thực hiện từ năm 2012 đến năm 2018 bằng nguồn vốn vay của Ngân hàng Thế giới (WB), do Ban Quản lý dự án Phát triển đô thị, Cục Phát triển đô thị - Bộ Xây dựng quản lý và điều phối, gồm 6 tiểu dự án tại các thành phố: Cà Mau, Cần Thơ, Cao Lãnh, Mỹ Tho, Rạch Giá và Trà Vinh. Đến thời điểm này, dự án đã phát huy hiệu quả, nâng cấp đồng bộ hạ tầng giao thông, cải thiện đời sống người dân, nhất là người dân nghèo ở các đô thị này.

Triển khai đồng bộ

Dự án Nâng cấp đô thị vùng ĐBSCL có tổng vốn đầu tư gần 398 triệu USD, trong đó vốn vay của WB là 292 triệu USD, vốn đối ứng của Chính phủ Việt Nam 106 triệu USD. Dự án bao gồm 5 hợp phần: Nâng cấp cơ sở hạ tầng cấp 3; hỗ trợ nâng cấp cơ sở hạ tầng cấp 1 và 2; tái định cư; thực hiện và quản lý dự án; hỗ trợ kỹ thuật để Bộ Xây dựng triển khai Chương trình nâng cấp đô thị quốc gia giai đoạn 2009 - 2020 và điều phối dự án. Mục tiêu của dự án nhằm xóa đói giảm nghèo đô thị thông qua việc cải thiện cơ sở hạ tầng và điều kiện môi trường sống của các cộng đồng nghèo và thúc đẩy phương pháp lập kế hoạch nâng cấp có sự tham gia của cộng đồng.

Hồ Bún Xáng (TP Cần Thơ) đang được triển khai thi công khẩn trương... Ảnh: Thiện Khiêm

Theo đánh giá của Bộ Xây dựng, qua 7 năm triển khai thực hiện, dự án đã đạt được tất cả các mục tiêu đề ra, trong đó hầu hết các chỉ số vượt kết quả dự kiến. Tổng số người được hưởng lợi từ dự án hơn 1,153 triệu người, trong đó có 566 ngàn người hưởng lợi trực tiếp và 587 ngàn người hưởng lợi gián tiếp. Trong số 566 ngàn người hưởng lợi trực tiếp từ dự án, có hơn 305 ngàn người thuộc các khu thu nhập thấp (LIA) được tiếp cận các dịch vụ hạ tầng thuộc hợp phần 1 (tương đương 220% kế hoạch); 261 ngàn người hưởng lợi trực tiếp từ hợp phần 2 và 3.

Với cách tiếp cận hợp lý, phát huy sự tham gia của người dân và tính tự chủ, linh hoạt trong quản lý nên dự án đã nhận được sự đánh giá cao của chính quyền các cấp và của người dân. Có 97,7% người hưởng lợi trong các khu LIA hài lòng về dự án. Dự án còn được xem là một dự án được đầu tư đồng bộ nhất tại các đô thị từ trước đến nay. Tính đồng bộ không chỉ được thể hiện ở các hạng mục công trình tại các khu LIA, khu tái định cư, mà còn đảm bảo sự hài hòa với các hạng mục công trình hiện có và tính tới khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu. Các công trình thuộc dự án luôn đảm bảo tính kết nối trong các khu vực dân cư và với các hệ thống đường, vành đai phát triển kinh tế - xã hội.

Dự án không chỉ góp phần quan trọng trong việc cải thiện điều kiện sống của người dân, đặc biệt là nhóm xã hội dễ bị tổn thương, mà còn tạo ra các không gian phát triển kinh tế - xã hội mới, cũng như các không gian sinh hoạt văn hóa cộng đồng, làm thay đổi căn bản diện mạo các thành phố.

Kết nối giao thông hài hòa

Một trong những thành quả rõ ràng của dự án là việc nâng cấp hơn 240km đường, 374km cống thoát nước trong các khu LIA. Tại TP Cần Thơ, điển hình như hẻm 132, đường 3 Tháng 2, quận Ninh Kiều trước kia là con hẻm thường xuyên bị ngập nước. Sau khi cải tạo, hẻm đã trở nên khang trang, sạch sẽ. Tương tự, hẻm 107, phường Châu Văn Liêm, quận Ô Môn, vốn là con hẻm nhỏ nay được mở rộng, có hệ thống cấp thoát nước, hệ thống chiếu sáng đồng bộ. Đó là 2 ví dụ trong số hàng trăm con hẻm tại các khu LIA của TP Cần Thơ được nâng cấp đồng bộ trong thời gian qua ở TP Cần Thơ nói riêng, tại các thành phố ở ĐBSCL thuộc dự án nói chung. Một số hẻm trước đây là hẻm cụt, sau khi nâng cấp đã được kết nối thông với các hẻm chính và ăn thông ra các đường trục chính khác, giúp người dân đi lại thuận tiện hơn.

Những thay đổi về đường hẻm do dự án mang lại đã làm cho người dân rất hài lòng. Theo thống kê của Ban Quản lý dự án Phát triển đô thị - Bộ Xây dựng, tỷ lệ hài lòng hoàn toàn là 91,3%; hài lòng vì hẻm đã rộng hơn trước là 94,1%; hài lòng vì đi lại thuận tiện hơn là 81,4%; hài lòng vì đường sạch hơn là 80,5%. Sự thay đổi tích cực các con đường sau khi được nâng cấp, xây mới đã nhận đươc sự đánh giá rất cao của người dân ở các khu LIA và chính quyền địa phương. Ông Nguyễn Hoàng Định, ngụ quận Bình Thủy, TP Cần Thơ, cho biết: Trên địa bàn quận trước đây có rất nhiều con hẻm rộng chừng 1-2m. Nay dự án đã mở rộng lên 4-5m, ô tô ra vào tận cửa nhà, bà con nơi đây rất phấn khởi. Giá trị nhà, đất cũng theo đó tăng lên rất nhanh… Ông Trần Thanh Nhân, ở quận Ô Môn, chia sẻ: Từ ngày dự án triển khai làm đường tới nay, người dân đi lại rất thoải mái. Có đèn đường thắp sáng nữa, người dân đi lại dễ dàng vào buối tối…

Có thể khẳng định, hệ thống giao thông đảm bảo chất lượng không chỉ giúp người dân đi lại, vận chuyển hàng hóa dễ dàng hơn, mà còn giảm bớt được thời gian đi lại do sử dụng phương tiện cơ giới đa dạng, không phải đi đường vòng và cũng giảm thiểu đáng kể các rủi ro giao thông.

Những con số thống kê về những thay đổi trong việc đi lại trước năm 2012 (trước khi dự án được triển khai) so với hiện nay, người dân cho rằng đi lại đã thuận tiện hơn (96,3%), đi lại rút ngắn thời gian hơn do một số đoạn đường đã kết nối với nhau, không còn là đường cụt như trước (97,5%). Ngoài ra cũng có ý kiến cho rằng việc rút ngắn thời gian đi lại còn vì đường không còn bị ngập và mặt đường tốt hơn nên đi lại nhanh hơn.

Bà Nguyễn Thị Năm, ở phường 1, TP Cà Mau, cho biết: Đời sống người dân đã thay đổi hoàn toàn. Trước đây trời mưa nước ngập cao trên đầu gối và có khi 9 - 10 ngày mới rút hết. Nước ứ đọng gây ra ô nhiễm. Con em đi học, người dân đi lại không thuận tiện, phải đi đường vòng xa gấp 5 - 10 lần, rất mất thời gian! Hiện nay, học sinh chỉ mất vài phút là tới trường, vừa nhanh, vừa an toàn cho cả trẻ em và bố mẹ.

Điều đáng nói là việc cải tạo, nâng cao hệ thống đường hẻm còn tăng cơ hội tiếp cận của người dân đối với các dịch vụ xã hội, mua sắm hoặc sử dụng các dịch vụ khác dễ dàng hơn và nhanh hơn. 100% hộ nghèo đồng ý rằng “tiếp cận dịch vụ xã hội tốt hơn trước”. Trong khi đó, tỷ lệ này ở nhóm hộ từ mức thu nhập khá trở lên là 85% và ở nhóm hộ trung bình là 90%.

Việt Tú