HIV là vi-rút gây bệnh AIDS, giết chết 2 triệu người trên thế giới mỗi năm. Ký sinh trùng sốt rét lây truyền qua muỗi, gây bệnh cho 225 triệu người và cướp đi sinh mạng 780.000 người mỗi năm. HIV xuất hiện trên người cách đây 40 năm trong khi ký sinh trùng sốt rét là “kẻ thù” lâu đời của cơ thể người. Do HIV và ký sinh trùng sốt rét có một số đặc điểm tương tự về mặt phân tử nên các nhà khoa học đang tiến gần tới việc bào chế một loại thuốc “2 trong 1”, vừa có thể điều trị HIV vừa có khả năng diệt ký sinh trùng sốt rét.

Bệnh sốt rét hoành hành tại châu Phi. Ảnh: Wired.com

Dược phẩm hứa hẹn đó thực chất là thuốc ức chế protease – enzyme chuyên cắt nhỏ protein HIV để chúng hoạt động. Khi các protease bị vô hiệu hóa, lượng tế bào nhiễm HIV trong cơ thể sẽ được duy trì ở mức mà hệ miễn dịch có thể tự đối phó. Theo bác sĩ Photini Sinnis thuộc Trung tâm Y tế Langone của Đại học New York (Mỹ), thuốc ức chế protease hiện đã được sử dụng rộng rãi tại các bệnh viện và là dược phẩm hàng đầu trong điều trị HIV. Người mới bị nhiễm HIV nếu được chữa trị bằng thuốc này có khả năng sống sót rất cao.

Vài năm gần đây, y học đã phát hiện ra tác dụng phụ tuyệt vời của thuốc ức chế protease: có thuộc tính kháng ký sinh trùng sốt rét. Các chuyên gia tin rằng loại thuốc này có thể vô hiệu hóa một protease có trong ký sinh trùng gây sốt rét tương tự như với HIV. Bước đầu, dược phẩm trên được chứng minh chặn đứng quá trình sinh sôi của ký sinh trùng sốt rét ở chuột. Hiện nay, dù chưa có thí nghiệm nào thực hiện trên người, nhưng các bác sĩ đã quyết định sử dụng nó tại châu Phi – nơi số bệnh nhân nhiễm HIV mắc bệnh sốt rét rất cao.

Song, đáng lưu ý là loại thuốc trên chỉ được dùng để trị sốt rét khi bệnh nhân bị nhiễm HIV. Nguyên nhân là vì thuốc này có độc tố khá cao nên không được chỉ định cho bệnh nhân chỉ bị sốt rét. Tuy nhiên, các bác sĩ cho rằng nếu thuốc này được điều chỉnh để giảm độc tố, nó có thể được dùng để đặc trị sốt rét. Ký sinh trùng sốt rét vốn có đặc tính dễ kháng thuốc, nên việc liên tục phát minh ra thuốc mới để khống chế nó là việc cần thiết. Các chuyên gia cho rằng nhiệm vụ trước mắt là phải xác định loại protease nào trong ký sinh trùng sốt rét bị vô hiệu hóa bởi thuốc thì mới có thể điều chỉnh hàm lượng độc tố và chỉ nhắm thẳng vào nó.

Dù đã khoanh vùng được một nhóm protease nhưng các chuyên gia khẳng định việc chỉ ra chính xác enzyme đó rất khó khăn bởi ký sinh trùng sốt rét vốn có vòng đời phức tạp và hệ gien bất thường. Mới đây các chuyên gia người Anh phát hiện ra một protease mang tên Ddi 1 trong khuẩn Leishmania – vốn là “bà con” gần với ký sinh trùng sốt rét – có thể bị chế ngự bởi loại thuốc trên. Bước tiến này hứa hẹn khả năng các chuyên gia có thể chỉ đích danh protease trong ký sinh trùng sốt rét có thể bị trấn áp bởi dược phẩm này. Khi đó, y học sẽ bào chế ra loại thuốc có thể trị sốt rét cũng như HIV trên người.

BẢO TRÂM (Theo Live Science)