Thời gian qua, Đề án đào tạo 1.000 cán bộ khoa học kỹ thuật sau đại học ở nước ngoài cho 13 tỉnh, thành khu vực ĐBSCL (gọi tắt là Chương trình Mekong 1000) tác động lớn đến phát triển kinh tế - xã hội, là động lực quan trọng trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, góp phần thực hiện hiệu quả quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa vùng ĐBSCL và cả nước. Chương trình này tiếp tục tuyển chọn ứng viên đào tạo giai đoạn 2, cung ứng nguồn nhân lực chất lượng cao vùng ĐBSCL.

* Đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao

Nhiều đại biểu các tỉnh, thành khu vực ĐBSCL đến tham dự Hội nghị sơ kết, rút kinh nghiệm trong việc thực hiện Chương trình Mekong 1000 tại Trường ĐHCT.

Năm 2005, sau khi xác định việc đầu tư cho giáo dục các tỉnh, thành ĐBSCL còn thấp (chiếm 17% tổng đầu tư ngân sách giáo dục), chưa tương xứng, Trường Đại học Cần Thơ (ĐHCT) chủ động đề xuất Đề án đào tạo 1000 cán bộ khoa học kỹ thuật (KHKT) sau đại học ở nước ngoài cho 13 tỉnh, thành ĐBSCL và được Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt tại Quyết định số 6143/QĐ-BGD&ĐT ngày 31-10-2005. Theo đó, chương trình góp phần thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa vùng ĐBSCL; tiếp tục đào tạo và nâng cấp trình độ chuyên môn lực lượng cán bộ KHKT hiện có, thúc đẩy giao lưu và hội nhập quốc tế; phát huy thế mạnh từng địa phương và liên kết vùng để đủ năng lực tiếp cận, ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến thế giới, xây dựng ĐBSCL xứng đáng là vùng kinh tế, khoa học trọng điểm cả nước.

Sau khi khởi động Chương trình Mekong 1000 (ngày 31-5-2015), 13 tỉnh, thành xây dựng nội dung đề án riêng, ban hành quy chế tổ chức, hoạt động, thành lập ban điều hành gồm lãnh đạo UBND tỉnh, thành và các sở, ngành liên quan. Theo kế hoạch, tổng số thạc sĩ, tiến sĩ tham gia Chương trình Mekong 1000 là 1.015 người (825 thạc sĩ và 190 tiến sĩ) với tổng kinh phí dự kiến hơn 49,3 triệu USD, do các địa phương tự đảm bảo. Đến tháng 4-2015, các tỉnh, thành trong khu vực đưa 552 người đi đào tạo sau đại học ở nước ngoài, tại 160 viện, trường 23 quốc gia khắp 4 châu lục. Trong đó có 50 nghiên cứu sinh, số còn lại là thạc sĩ. Tổng kinh phí sử dụng tương đương 19 triệu USD. Một số địa phương thực hiện tốt chỉ tiêu đào tạo như: Sóc Trăng (45/50 ứng viên, đạt 90%), TP Cần Thơ (121/150 ứng viên, đạt 80,66%), Cà Mau (93/120 ứng viên, đạt 77,5%), Bạc Liêu (35/50 ứng viên, đạt 70%); các tỉnh: Trà Vinh, Vĩnh Long, Long An đạt chỉ tiêu đào tạo từ 53% trở lên. Cơ cấu đào tạo các ứng viên căn cứ nhu cầu và định hướng phát triển các địa phương, các ngành được ưu tiên lựa chọn như: Kinh tế, tài chính, thương mại, quản lý dự án, công nghệ sinh học, công nghệ thực phẩm, nông nghiệp, thủy sản, luật, giáo dục và quản lý giáo dục… Theo Văn phòng Chương trình Mekong 1000, nhìn chung, các ứng viên được đào tạo có phẩm chất chính trị, đạo đức tốt, trình độ cao, năng lực và tác phong làm việc hiện đại, chính quy cũng như được tạo điều kiện công tác thuận lợi và phát huy tốt năng lực, áp dụng các kiến thức, kỹ năng được học vào thực tiễn Việt Nam.

Ông Phạm Việt Trung, Giám đốc Sở Nội vụ TP Cần Thơ, cho biết: "Thực hiện Chương trình Mekong 1000, TP Cần Thơ thành lập đề án 150, rất phù hợp và tác động mạnh đối với địa phương trong đào tạo nguồn nhân lực. Sau khi về nước, các ứng viên có nhiều nơi tiếp nhận, nhất là Trường Đại học Kỹ thuật - Công nghệ Cần Thơ và Trường Cao Đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Cần Thơ. Hiện nay, hầu hết ứng viên phát huy năng lực, kiến thức, phục vụ tốt công tác giảng dạy…".

* Phát triển chỉ tiêu đào tạo giai đoạn 2

Thời gian qua, Chương trình Mekong 1000 mang lại hiệu quả rất lớn trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho vùng. Tuy nhiên, chương trình vẫn còn những khó khăn. Theo PGS.TS Lê Việt Dũng, Phó Hiệu trưởng Trường ĐHCT, quá trình thực hiện chương trình giai đoạn 1 (2005-2013), một số ứng viên thay đổi tư tưởng, thực dụng và đòi hỏi nhiều về quyền lợi. Thậm chí có ứng viên bỏ việc, không về nước, với lý do kinh tế hay kết hôn người nước ngoài hoặc về nước phân công nhiệm vụ không phù hợp và so bì về thu nhập... Vì vậy, các địa phương cần xác định rõ tư tưởng cho các ứng viên trước khi đưa đi đào tạo giai đoạn 2. Ông Phạm Việt Trung khuyến cáo: "Để làm tốt giai đoạn 2, chúng ta phải có dự kiến biên chế để đáp ứng đội ngũ được đào tạo, nếu không sẽ gặp khó khăn trong phân bổ và giữ người tài. Lãnh đạo các địa phương phải quan tâm các đối tượng này, nếu không rất dễ xảy ra tình trạng ứng viên chán nản, bỏ đi phục vụ nơi khác. Có những trường hợp được đào tạo chuyên sâu nhưng khi về nước lại được bố trí vào các cơ quan hành chính, dễ dẫn tới tình trạng chuyển đổi việc làm, bỏ việc, gây lãng phí nguồn nhân lực và quá trình đào tạo". Tỉnh Vĩnh Long cũng tiếp tục thực hiện Chương trình Mekong 1000 giai đoạn 2, với chỉ tiêu đào tạo 40 cán bộ, công chức trình độ thạc sĩ, tiến sĩ ở nước ngoài. Ông Trần Văn Hơn, Phó ban Tổ chức Tỉnh ủy Vĩnh Long, cho biết: "Tỉnh bố trí công tác hợp lý đối với các ứng viên đưa đi đào tạo giai đoạn đầu, trong đó một số cán bộ được quy hoạch các vị trí chủ chốt. Giai đoạn 2 này, tỉnh sẽ đầu tư đào tạo trình độ ngoại ngữ cho ứng viên, góp phần nâng cao chất lượng tuyển sinh".

Từ thực tế nhu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, Chương trình Mekong 1000 sẽ được các địa phương vùng ĐBSCL tiếp tục triển khai thời gian tới. Theo PGS, TS Hà Thanh Toàn, Hiệu trưởng Trường ĐHCT, việc tuyển chọn và đào tạo các ứng viên theo chương trình Mekong 1000 đã tạo bước đột phá trong nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, góp phần phát triển kinh tế - xã hội vùng ĐBSCL. Đây là nguồn nhân lực chất lượng cao và khi các ứng viên được bố trí chuyên ngành phù hợp sẽ đóng góp tích cực cho phát triển địa phương, từng bước bổ sung, hoàn thiện nguồn nhân lực còn yếu ở ĐBSCL.

Một thực tế các địa phương đều đề cập là tìm kiếm ứng viên tham gia đào tạo theo chương trình đã khó nhưng để "giữ chân" sau khi tốt nghiệp để gắn bó, phục vụ địa phương lâu dài, bền bĩ càng khó hơn. Để hoàn thiện Chương trình Mekong 1000 giai đoạn 2, các địa phương ngoài việc trang bị tốt về tâm lý, chính trị, đạo đức trước khi đưa đi đào tạo, còn phải tạo môi trường làm việc thông thoáng, chế độ đãi ngộ hợp lý để giúp các ứng viên phát huy tốt hơn nữa năng lực.

Bài, ảnh: QUANG HÒA