“Thế giới không vũ khí hạt nhân” là khát vọng chung của nhân loại yêu chuộng hòa bình. Ảnh: Reuters

Hội nghị quốc tế kiểm điểm việc thực thi Hiệp ước Không phổ biến Hạt nhân (NPT) do Liên Hiệp Quốc chủ trì đã khai mạc hôm 3-5 tại thành phố New York (Mỹ). Cuộc họp dự kiến sẽ kéo dài đến ngày 28-5, thu hút sự tham gia của hơn 150 phái đoàn cấp cao thuộc các quốc gia thành viên ký kết NPT và nhiều đại diện của các tổ chức quốc tế khác. Hội nghị kiểm điểm NPT được tổ chức 5 năm một lần này diễn ra trong bối cảnh cộng đồng quốc tế kêu gọi xây dựng một thế giới không có vũ khí hạt nhân nhằm đối phó với nguy cơ mất an ninh nguyên liệu hạt nhân trước sự phát triển của chủ nghĩa khủng bố và cực đoan. Vì sự cấp thiết của một thế giới không có vũ khí hạt nhân, các chuyên gia quốc tế ví sự kiện này như Hội nghị Copenhagen về chống biến đổi khí hậu toàn cầu tại Đan Mạch hồi tháng 12 năm ngoái vậy. Tuy nhiên, sự liên tưởng này đồng thời nói lên những xung khắc khó có thể dung hòa giữa các nước thành viên, đặc biệt là giữa các cường quốc vũ khí hạt nhân với các nước vũ khí hạt nhân mới nổi và “tiềm ẩn”.

Theo các nhà phân tích, hội nghị lần này chỉ là một cuộc đối đầu trực diện giữa một bên là cường quốc vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới Mỹ và bên kia là Iran, quốc gia bị nghi ngờ theo đuổi tham vọng sản xuất vũ khí hạt nhân. Một quan chức Nhà Trắng giấu tên đã phát pháo rằng hội nghị này sẽ bàn toàn chuyện của Iran, quốc gia mà vị quan chức này cho là “mối đe dọa lớn nhất đối với sự tồn vong của NPT”. Một số người lo rằng sự có mặt của Tổng thống Iran Mahmoud Ahmadinejad với những lời đả kích không khoan nhượng thường thấy chống chính sách bá quyền của Mỹ nhiều khả năng sẽ làm cho bầu không khí đối đầu này thêm căng thẳng. Tổng thống Ahmadinejad ngày 1-5 tuyên bố NPT đã “thất bại” và Iran sẽ đề nghị sửa đổi hiệp định này.

Ông Ahmadinejad cho rằng mối đe dọa lớn nhất đối với thế giới hiện nay là chế tạo và tàng trữ vũ khí hạt nhân. Theo ông, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đã không thực hiện thành công nhiệm vụ của mình. Ông nhấn mạnh, trong khi Iran tuân thủ không phổ biến vũ khí hạt nhân thì một số nước đã có được vũ khí hạt nhân trong giai đoạn này. Ông Ahmadinejad phê phán chính sách “hai mặt” của Mỹ đối với vấn đề vũ khí hạt nhân, bởi Nhà Trắng lâu nay luôn gây áp lực đòi Tehran từ bỏ chương trình hạt nhân, nhưng lại làm ngơ với kho vũ khí hạt nhân của Israel, một đồng minh trung thành của Mỹ nhưng là kẻ thù không đội trời chung của Iran. Hiện nay, nhiều nước coi Israel là quốc gia vũ khí hạt nhân chưa tuyên bố và điều này đang tạo ra các hệ lụy xấu. Người ta nghi ngờ Iran muốn sử dụng chương trình hạt nhân dân sự của mình cho mục đích quân sự nhằm làm đối trọng với Israel. Hơn nữa, việc Israel có vũ khí hạt nhân cũng đã và đang cản trở các quốc gia Trung Đông khác tham gia sáng kiến thành lập khu vực không có vũ khí hạt nhân được đưa ra từ năm 1995.

Hiện nay, thế giới chỉ có 5 khu vực cam kết không có vũ khí hạt nhân là Mỹ La-tinh và Caribbe, Nam Thái Bình Dương, Đông Nam Á, Trung Á và châu Phi. Vì thế, Mỹ muốn nhân cơ hội mới này thúc đẩy một kế hoạch hành động quốc tế cấm phát triển vũ khí hạt nhân và các loại vũ khí hủy diệt hàng loạt khác tại Trung Đông. Để thực hiện tham vọng này, Mỹ sẽ vận động sự ủng hộ của Ai Cập, quốc gia có tiếng nói quan trọng tại Trung Đông và là Chủ tịch Phong trào không liên kết (NAM) gồm 118 quốc gia thành viên. Hội nghị khu vực Trung Đông bàn về sáng kiến này với sự tham dự của cả Israel lẫn Iran và các quốc gia A-rập sẽ được tổ chức. Thế nhưng, một hội nghị như vậy rất ít có khả năng thành công, khi mà nhiều nước trong khu vực chưa thừa nhận sự tồn tại của nhà nước Do Thái, nhất là trong bối cảnh tiến trình hòa bình Trung Đông vẫn đang bế tắc, một phần cũng vì chính sách thiên vị của Mỹ đối với Israel.

PHÚC GIA AN
(Theo Nytimes, WP, The Guardian)