Kỳ tích của Yuri Gagarin đã mở toang cánh cửa nhìn ra vũ trụ của nhân loại. Ảnh: NASA.gov

50 năm trước vào ngày 12-4, phi công không quân Yuri Gagarin đã đưa Liên Xô (nước Nga ngày nay) đi vào lịch sử thám hiểm không gian khi trở thành người đầu tiên bay vào vũ trụ. Kỳ tích gây chấn động địa cầu này đã khơi mào cuộc đua thám hiểm không gian sau đó với sự vượt lên của Mỹ. Cường quốc ở Bắc Mỹ tỏ ra không hề kém cạnh khi chỉ hơn 3 tuần sau đưa công dân đầu tiên của mình lên quỹ đạo Trái đất và 8 năm sau lập nên kỷ lục mà cho đến nay chưa có quốc gia nào phá được khi gửi người lên chinh phục Mặt trăng. Ngày 21-7-1969, phi hành gia Neil Armstrong trở thành người đầu tiên đi bộ trên bề mặt Mặt trăng.

Trở lại chuyến thám hiểm không gian đầu tiên của Gagarin, chàng phi công 27 tuổi này chỉ biết mình được chọn để hiện thực hóa giấc mơ chinh phục không gian của Liên Xô 3 ngày trước hành trình lịch sử mà anh tiên lượng sẽ lắm trắc trở. Trong thư viết để lại cho gia đình, Gagarin nhắn nhủ vợ thay anh nuôi dạy bọn trẻ nên người và đừng ngại bước thêm bước nữa nếu anh gặp bất trắc. Tuy cuối cùng thành công rực rỡ nhưng quá trình từ lúc Gagarin vượt khỏi quả địa cầu, bay vào quỹ đạo Trái đất và trở lại mặt đất kéo dài 108 phút khiến bản thân anh và những người theo dõi không ít lần thót tim.

Ngay sau khi tàu vũ trụ Vostok chở Gagarin rời bệ phóng lúc 9:07, tổng công trình sư Sergei Korolyov và nhóm phụ trách vấp phải thử thách đầu tiên: một tín hiệu cho thấy tên lửa đẩy gặp vấn đề, khiến việc truyền dữ liệu qua lại giữa trung tâm điều khiển và Gagarin bị gián đoạn vài giây. Cả ê-kíp chỉ thở phào khi nhận được báo cáo của nhân vật chính từ quỹ đạo Trái đất. Đó là chưa kể hệ thống ăng-ten của tàu Vostok gặp trục trặc khiến nó bay trong quỹ đạo cao hơn và rủi ro hơn so với dự kiến. Sau khi bay 1 vòng quỹ đạo Trái đất, khi tàu Vostok trở lại bầu khí quyển, một sự cố trong hệ thống điều khiển khiến tàu xoay mòng mòng và khoang tiếp đất chậm tách khỏi khoang kỹ thuật của tàu. Tuy nhiên, Gagarin đã thoát khỏi con tàu như kịch bản đã định và nhảy dù đáp xuống một cánh đồng gần sông Volga, cách Thủ đô Mát-xcơ-va khoảng 725 km về hướng Đông Nam. Hai ngày sau, nhà du hành vũ trụ đầu tiên trên thế giới bay về Mát-xcơ-va, tại đây anh được lãnh đạo và nhân dân Liên Xô đón tiếp như một người hùng.

Thành tựu để đời của Gagarin là trái ngọt thứ hai của Liên Xô sau 7 năm khởi động dự án thám hiểm không gian (thành tựu đầu tiên là việc phóng thành công vệ tinh nhân tạo đầu tiên trên thế giới, Sputnik, vào tháng 10-1957). Năm 1958, tức 4 năm sau khi Liên Xô đặt chân vào ngành vũ trụ, Mỹ thành lập Cơ quan Hàng không Vũ trụ quốc gia (NASA). Và chỉ hơn 3 tuần sau chuyến thám hiểm đầu tiên của Gagarin, ngày 5-5-1961, công dân Mỹ Alan Shepard trở thành người thứ hai bay vào không gian. Tuy nhiên, chuyến bay chưa hết 1 vòng quỹ đạo Trái đất của nhà du hành 38 tuổi này kéo dài vỏn vẹn 15 phút. Mãi đến ngày 20-2-1962, công dân Mỹ thứ hai, John Glenn, mới phá được kỷ lục bay vòng quanh quỹ đạo Trái đất của Gagarin. Đến nay, 43 năm sau ngày tử nạn do máy bay, Gagarin vẫn là thần tượng trong hàng triệu trái tim dân Nga.

Trong khi người Nga tưng bừng kỷ niệm thành tựu của Gagarin thì dân Mỹ cũng hãnh diện với thành tích phóng tàu con thoi đầu tiên trên thế giới vào ngày 12-4-1981. Chỉ có điều, lễ kỷ niệm của NASA diễn ra trong bối cảnh đội tàu con thoi của họ sắp về hưu sau khi hoàn thành sứ mệnh “giao liên” giữa NASA và Trạm Vũ trụ quốc tế (ISS) mà Mỹ là một trụ cột. Discovery, tàu con thoi lâu đời nhất của NASA, vừa chính thức chấm dứt sự nghiệp bay lượn vào tháng trước. Hiện nay, chỉ còn tàu Endeavor và Atlantic, dự kiến sẽ thực hiện chuyến bay cuối cùng lần lượt vào ngày 29-4 và 28-6 tới. Theo NASA, hiện nay có 21 bảo tàng và trung tâm triển lãm khoa học ở Mỹ đang giành quyền trưng bày đội tàu con thoi để công chúng chiêm ngưỡng.

SONG NGỌC
(Theo AP, Telegraph)