DUY KHÔI

Thời gian gần đây, nhiều nghệ sĩ chọn thực hiện các dự án nghệ thuật bằng cách sử dụng chất liệu tác phẩm văn học, kể cả dân gian lẫn hiện đại. Sức hút ngoài mong đợi từ các dự án này cho thấy “sức mạnh mềm” của văn học.

Phương Mỹ Chi thành công với MV “Đẩy xe bò”.

“Đẩy xe bò” là MV ra mắt cách đây không lâu của ca sĩ Phương Mỹ Chi và DTAP, thu hút hàng triệu lượt xem trên YouTube chỉ sau thời gian rất ngắn. Khán giả bị thu hút không chỉ vì lạ lẫm với hình ảnh ca sĩ Phương Mỹ Chi thoát khỏi cái bóng “ca sĩ nhí”, mà còn bởi câu chuyện trong ca khúc được lấy cảm hứng từ truyện “Vợ nhặt” của nhà văn Kim Lân. Cảnh làng quê Bắc Bộ, những hình ảnh gợi nhớ chuyện anh Tràng “nhặt vợ” trong “Vợ nhặt” được thể hiện thú vị. MV càng được chú ý khi chỉ vài ngày ra mắt, học sinh cả nước bước vào kỳ thi tốt nghiệp THPT và đề thi môn Ngữ văn có câu hỏi về “Vợ nhặt”. Tốc độ lan truyền trên mạng xã hội của “Đẩy xe bò” vì thế mà “nóng” hơn nữa.

Thành công của Phương Mỹ Chi không phải là đầu tiên, mà là sự tiếp nối các nghệ sĩ đi trước khi khai thác đề tài văn học trong âm nhạc. MV “Thị Mầu” của Hòa Minzy và Masew thành công trước đó cũng là minh chứng sinh động. “Chiềng làng chiềng chạ. Thượng hạ Tây Đông. Con gái Phú Ông. Tên là Mầu Thị. Tự tình ngoại ý. Mãn nguyệt có...”, những câu hô của chú Mõ (trong tác phẩm văn học “Quan Âm Thị Kính”) vang lên trong bài hát hiện đại một cách hấp dẫn, thú vị. Từ đó, câu chuyện về “Thị Mầu” hiện đại dù có biến tấu đôi chút nhưng khán giả vẫn rất yêu thích, vừa lạ vừa quen.

Nhưng có lẽ, người thành công nhất, đến thời điểm này, trong việc đưa chất liệu văn học vào sản phẩm âm nhạc, chính là ca sĩ Hoàng Thùy Linh, với nhiều MV đình đám. “Cơn sốt” thời gian dài mang tên “Để Mị nói cho mà nghe”, MV dựa trên câu chuyện của Mị và A Phủ trong tác phẩm “Vợ chồng A Phủ” của nhà văn Tô Hoài; hay là “Bánh trôi nước” (ý tưởng từ tác phẩm của nữ sĩ Hồ Xuân Hương)... Cùng với tác phẩm “Chí Phèo” của nhà văn Nam Cao, ca sĩ Bùi Công Nam đã “làm mưa làm gió” với ca khúc cùng tên; còn ca sĩ Đức Phúc thì chọn hình ảnh hai nhân vật chính là Chí Phèo và Thị Nở trong MV “Hết thương cạn nhớ”, cũng tạo được hiệu ứng tích cực.

Gần nhất, MV “Sơn Tinh Thủy Tinh” của ca sĩ, nhạc sĩ Tạ Quang Thắng dựa trên tác phẩm văn học dân gian cùng tên, được khán giả rất yêu thích. Điều độc đáo ở ca khúc này là thay vì chọn chất liệu âm nhạc dân gian hay hùng ca như thông thường, Tạ Quang Thắng lại thể hiện bằng rock. Một MV dù không được đầu tư nhiều phần hình ảnh, nhưng âm nhạc đã bù đắp xứng đáng.

Rõ ràng, văn học là chất liệu phong phú cho âm nhạc, trước đây là cho sân khấu kịch, sân khấu cải lương, điện ảnh... Chỉ cần biết khai thác đúng chỗ, phù hợp, sức lan tỏa là rất lớn, bởi bản thân tác phẩm văn học đã nổi tiếng một cách độc lập. Tuy nhiên, điều cần ở các nghệ sĩ chính là bản lĩnh chọn lọc chi tiết, nhân vật phù hợp với bối cảnh hình ảnh, âm nhạc trong MV.

Những thành công của các nghệ sĩ kể trên cũng cho thấy, trên hết vẫn là cảm hứng sáng tạo chứ không phải sự rập khuôn, sao y bản chính. Một điều nữa, dù chưa xảy ra, thà phòng thừa vẫn hơn, là các nghệ sĩ cần nghiên cứu kỹ tính lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng, địa phương... của từng tác phẩm, nhân vật để có cách xử lý, ứng xử văn hóa phù hợp khi lấy chất liệu làm thành sản phẩm nghệ thuật.