Hạm đội Biển Đen của Nga ở cảng Sevastopol. Ảnh: Rian.ru

Thủ tướng Nga Vladimir Putin hôm 30-4 bất ngờ đề xuất sáp nhập tập đoàn khí đốt Gazprom của Nga – tập đoàn sản xuất khí đốt lớn nhất thế giới – với công ty khí đốt đa quốc gia Naftogaz của Ukraina. Giới quan sát nhận xét tuyên bố gây chấn động trên là động thái mới nhất trong tiến trình khôi phục quan hệ giữa hai nước sau khi ông Vicktor Yanukovych giành thắng lợi trong cuộc bầu cử Tổng thống Ukraina hôm 7-2 vừa qua. Đặc biệt, hôm 27-4, Ukraina quyết định cho Nga thuê cảng Sevastopol để duy trì Hạm đội Biển Đen thêm 25 năm (sau khi hợp đồng cũ hết hạn vào năm 2017), đổi lại Kiev được mua khí đốt rẻ hơn 30% giá thị trường trong vòng 10 năm.

Thỏa thuận trên đang là đề tài nóng của giới phân tích chính trị quốc tế bởi nó không chỉ góp phần khôi phục quan hệ truyền thống giữa Ukraina và Nga mà còn ảnh hưởng mục tiêu và chiến lược của Mỹ và châu Âu ở khu vực Biển Đen. Theo tờ Washington Post, Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton đã hạ thấp ý nghĩa quan trọng của thỏa thuận đó khi cho rằng nó chỉ là một phần trong các nỗ lực của Ukraina nhằm cải thiện quan hệ với cả Nga và Mỹ như một chiến thuật cân bằng Đông-Tây. Tuy nhiên, các nhà phân tích tin rằng thỏa thuận trên giúp tăng cường sức mạnh cũng như quyết tâm khôi phục ảnh hưởng của Mát-xcơ-va đối với các nước láng giềng, đồng thời có thể cản trở các kế hoạch của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) sử dụng Biển Đen như một căn cứ quân sự chống lại những thách thức tiềm ẩn tại Trung Đông và Trung Á. Sự hiện diện của quân đội Nga trên vùng Biển Đen của Ukraina, nơi được coi là tâm điểm tranh chấp lợi ích giữa Nga và phương Tây, cũng sẽ gây khó khăn cho tham vọng mở rộng về hướng Đông của NATO và Liên minh châu Âu (EU).

Trong cuộc chiến chống Gruzia năm 2008, Hạm đội Biển Đen của Nga đóng tại căn cứ quân sự này đã đóng góp hàng chục ngàn quân, tàu chiến, tàu ngầm và tàu sân bay. Dù hiện tại, phương tiện tác chiến của Hạm đội Biển Đen còn lạc hậu nhưng Nga đã có kế hoạch nâng cấp. Theo kênh truyền hình France24 của Pháp, Sevastopol là thành phố cảng có truyền thống lịch sử quan trọng nằm trên bán đảo Crimea ở cực Nam Ukraina. Đây là nơi hải quân Nga thiết lập căn cứ quân sự từ thời Sa Hoàng và kéo dài đến kỷ nguyên Xô-viết. Nơi này từng là trận địa tiêu điểm giữa Nga và liên minh Anh-Pháp những năm 1850, và là biểu tượng cuộc chiến vệ quốc chống Phát-xít Đức trong Đệ nhị thế chiến.

Tại thời điểm này, người ta chưa nắm được giá thuê căn cứ quân sự đến năm 2042 và có thể gia hạn thêm 5 năm tiếp theo này là bao nhiêu. Nhưng các nhà phân tích cho rằng đó không phải là vấn đế chính, cái quan trọng là thỏa thuận giá bán khí đốt sẽ làm lợi Ukraina 40-45 tỉ USD trong vòng 10 năm tới, một con số lớn hơn nhiều so với khoản tín dụng 12 tỉ USD mà nước này đang cần từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Theo như giải thích của Thủ tướng Nga Vladimir Putin, thỏa thuận giá khí đốt mới là một giải pháp giúp đảm bảo nguồn cung cấp khí đốt từ Nga qua Ukraina cho các nước châu Âu không bị gián đoạn vì những tranh cãi giá khí đốt giữa hai nước như hồi đầu năm 2009. Vì thế có thể hiểu sâu xa rằng sự phụ thuộc của châu Âu vào nguồn năng lượng Nga qua ngã Ukraina sẽ ngày càng lớn.

Bên cạnh đảm bảo an ninh khí đốt cho Ukraina, Mát-xcơ-va tuyên bố sẵn sàng giúp Kiev xây dựng nhà máy năng lượng hạt nhân và đầu tư 500 triệu USD phát triển mỏ uranium ở miền Trung nước này. Ngân hàng VTB của Nga cam kết cho Ukraina vay 500 triệu USD. Nga cũng quyết định miễn thuế nhập khẩu 260.000 tấn thép ống/năm từ Ukraina.

PHÚC GIA AN
(Theo WP, Atimes, France24, RIA Novosti, TTXVN)