Trong động thái thể hiện sự ủng hộ đối với Kiev, các nhà lãnh đạo châu Âu đã sang Washington tham dự cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky.

Tổng thống Ukraine Zelensky và Chủ tịch EC Von der Leyen tổ chức họp báo hôm 17-8. Ảnh: Getty Images

Sau khi đến Washington vào tối 17-8, ông Zelensky nói rất biết ơn Tổng thống Trump vì đã mời ông đến đây và nhấn mạnh “hòa bình phải bền vững”. Nhà Trắng thông báo cuộc gặp giữa ông Trump và ông Zelensky diễn ra tại Nhà Trắng lúc 13h15 ngày 18-8 (0h15 ngày 19-8 giờ Việt Nam). Hai ông sau đó tham dự cuộc họp đa phương với các lãnh đạo châu Âu. Sau hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Nga ở Alaska, ý tưởng về một lệnh ngừng bắn dường như đã bị gạt bỏ, thay vào đó là chương trình nghị sự của ông Putin nhằm đảm bảo Ukraine không gia nhập NATO hoặc thậm chí là EU. 

Châu Âu sử dụng ảnh hưởng cá nhân và tập thể

Trước đó, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula Von der Leyen thông báo bà sẽ tham dự cuộc gặp giữa ông Trump và ông Zelensky. Thành phần tham dự cuộc gặp còn có Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Đức Friedrich Merz, Thủ tướng Ý Giorgia Meloni, Thủ tướng Anh Keir Starmer, Tổng Thư ký Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) Mark Rutte và Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb.

Theo giới phân tích, sự hiện diện của các lãnh đạo châu Âu rõ ràng là một nỗ lực nhằm ngăn chặn nguy cơ lặp lại cuộc “chạm trán” căng thẳng từng xảy ra hồi tháng 2 giữa ông Trump và ông Zelensky. Ngoài ra, động thái này cũng nhằm thể hiện sự ủng hộ của châu Âu đối với Ukraine và thống nhất lập trường của các nước đồng minh trước hội nghị thượng đỉnh 3 bên dự kiến giữa Mỹ, Nga và Ukraine.

Nhiệm vụ của các lãnh đạo châu Âu tại Washington là sử dụng ảnh hưởng cá nhân và tập thể để thuyết phục Tổng thống Trump từ bỏ lập trường thân Mát-xcơ-va mà ông đã thể hiện chỉ sau vài giờ cuộc gặp thượng đỉnh với người đồng cấp Nga Vladimir Putin ở Alaska tuần trước.

Đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff ngày 17-8 cho biết, tại cuộc gặp đó, Tổng thống Putin đã nhất trí rằng Washington và các đồng minh châu Âu có thể cung cấp cho Kiev các bảo đảm an ninh tương tự Điều 5 của NATO, như một phần của thỏa thuận cuối cùng nhằm chấm dứt cuộc chiến kéo dài 3 năm rưỡi ở Ukraine. “Đây là lần đầu tiên chúng tôi nghe thấy Nga đồng ý với điều đó”, ông Witkoff nói, đồng thời lưu ý Điều 5 là một trong những lý do thực sự khiến Ukraine muốn gia nhập NATO.

Khi họp báo với Tổng thống Zelensky ở Brussels (Bỉ) cùng ngày, Chủ tịch EC Von der Leyen đã hoan nghênh thiện chí của Tổng thống Trump trong việc đóng góp các bảo đảm an ninh kiểu Điều 5 cho Ukraine. Bà khẳng định “liên minh tự nguyện”, trong đó có Liên minh châu Âu (EU), sẵn sàng làm phần việc của mình.

Tuy nhiên, Tổng thống Zelensky cho biết còn nhiều điều chưa rõ về các bảo đảm an ninh này, bao gồm cách thức thực hiện, vai trò của Mỹ, châu Âu và EU có thể làm gì.

Mặc dù vẫn còn mơ hồ về các đảm bảo an ninh tương tự Điều 5 mà Mỹ và châu Âu sẽ dành cho Ukraine, song điều này có thể phản ánh các điều khoản của NATO. Trong đó, Điều 5 quy định bất cứ cuộc tấn công nào nhằm vào một thành viên cũng được coi là đòn tấn công vào cả khối quân sự gồm 32 thành viên.

Tìm giải pháp cho bài toán "nguyên nhân gốc rễ"

Nhưng đảm bảo an ninh mà không cho Ukraine gia nhập NATO là vấn đề nan giải. Trước khi ông Trump trở lại nắm quyền, NATO tuyên bố con đường gia nhập NATO của Ukraine là "không thể đảo ngược". Giờ đây, ông Trump kiên quyết với lập trường Ukraine không thể gia nhập NATO. Về lãnh thổ, ông Trump cũng nêu rõ Ukraine không thể lấy lại bán đảo Crimea.

Viết trên nền tảng mạng xã hội Truth Social, ông Trump nhấn mạnh: "Tổng thống Zelensky của Ukraine có thể chấm dứt chiến tranh với Nga gần như ngay lập tức nếu ông ấy muốn, hoặc ông ấy có thể tiếp tục chiến đấu". Ông Trump cũng nhắc đến cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama về Crimea: "Hãy nhớ lại mọi chuyện đã bắt đầu như thế nào. Không thể lấy lại Crimea mà ông Obama đã trao (12 năm trước, mà không cần bắn một phát súng nào!) và Ukraine không vào NATO. Có những thứ không bao giờ thay đổi!!!".  

Trước đó, Tổng thống Trump đã gọi điện thông báo cho giới lãnh đạo châu Âu về lập trường của Tổng thống Putin rằng Nga muốn Ukraine từ bỏ khu vực Donbass ở miền Đông Ukraine hiện do Nga kiểm soát. Ngoài ra, Nga vẫn giữ yêu cầu xóa bỏ "nguyên nhân gốc rễ" của cuộc chiến ở Ukraine, tức Kiev phải giảm quy mô quân đội, từ bỏ tham vọng gia nhập NATO và trở thành một quốc gia trung lập.

HẠNH NGUYÊN (Tổng hợp)