Ảnh: Corbis

Lý giải theo quan điểm tiến hóa

Các chuyên gia tin rằng cảm giác thèm ăn xảy ra do nhiều nguyên nhân gồm yếu tố tiến hóa, các yếu tố tâm lý như căng thẳng tinh thần và buồn bã, và đôi lúc là do nhu cầu thực sự về loại thực phẩm nào đó. Theo giáo sư Andrew Hill ở Đại học Leeds (Anh), thèm ăn không chỉ đơn giản là cảm giác đói. Đói là cách cơ thể muốn chắc chắn được tiếp nạp năng lượng dưới hình thức các dưỡng chất từ thực phẩm. Khi ở trạng thái rỗng, dạ dày tiết ra ghrelin. Hormone này sẽ liên lạc với vùng dưới đồi vốn là trung tâm chỉ huy của não bộ để tạo cảm giác đói khiến chúng ta muốn ăn. Trạng thái no nê được báo hiệu bởi sự phóng thích hormone leptin từ các tế bào mỡ cũng như hormone insulin từ tuyến tụy nhằm phản ứng lại hàm lượng đường trong máu tăng lên.

Trong khi đó, cảm giác thèm ăn lại phức tạp hơn nhiều. “Những người đang đói sẽ ăn bất cứ món gì, thậm chí cả những món họ không thích, để sinh tồn”, Tiến sĩ Leigh Gibson, chuyên gia tâm lý tại Đại học Roehampton (Anh), cho biết. Ngược lại, thèm ăn là nỗi khao khát quá mức một thực phẩm nào đó.

Có nhiều hóa chất trong não liên quan đến cảm giác thèm ăn. Đầu tiên là dopamine, hóa chất liên quan đến khả năng học tập và tập trung. Khi chúng ta nhìn thấy hoặc trải nghiệm điều gì đó lần đầu tiên, não sẽ giải phóng dopamine. Chất này kết hợp cùng nhóm hóa chất khác trong não, có tên là opioid, tạo cho chúng ta cảm giác thích thú và thỏa mãn. Với sự kết hợp giữa hai yếu tố này, bộ não liên kết một số hoạt động với cảm giác vui sướng, và khiến chúng ta lặp đi lặp lại những hành động đó.

Theo quan điểm tiến hóa, cảm giác thèm thức ăn nhanh bắt nguồn từ thời tiền sử khi các chất opioid và dopamine trong não phản ứng lại lợi ích của thực phẩm giàu calorie như một cơ chế sinh tồn. Cơ thể chúng ta được lập trình ưa thích các chất đường và mỡ, và bộ não khiến chúng ta tìm kiếm những thức ăn chứa nhiều đường và mỡ. Ngày nay, cơ thể chúng ta vẫn có những phản ứng hóa học tương tự với những thực phẩm quá ngon, tạo nên cảm giác thèm muốn không thể bỏ qua mặc dù cơ thể không cần nhiều dưỡng chất từ những món khoái khẩu đó.

Vai trò của tâm trạng

Một yếu tố khác liên quan đến cảm giác thèm những món ăn béo ngậy hoặc cực ngọt là tâm trạng căng thẳng tinh thần (stress). “Cơ thể sản sinh hormone cortisol để đáp lại tâm trạng căng thẳng”, Tiến sĩ Gibson giải thích. Các chức năng chính của hormone này là gia tăng lượng đường trong máu được sử dụng làm nguồn năng lượng cho các tế bào trong cơ thể, ức chế hệ miễn dịch và hỗ trợ quá trình trao đổi các chất béo, đạm và tinh bột. Đồng thời, cortisol cũng ngăn cản quá trình giải phóng các hormone leptin và insulin, làm tăng cảm giác đói.

Đây là nguyên nhân các nghiên cứu cho thấy khi bị stress, chúng ta thường có xu hướng tiêu thụ thức ăn giàu năng lượng như bánh ngọt và kẹo. Căng thẳng do đối mặt với hiểm nguy từng được cho đồng nghĩa với việc năng lượng trong cơ thể cạn kiệt. Stress do lối sống hiện đại cũng có những phản ứng tương tự, mặc dù cơ thể có thể tiêu hao ít năng lượng hơn.

Tiến sĩ Gibson chỉ ra rằng thực phẩm ngọt có thể xoa dịu cảm giác đau bằng cách giải phóng chất opioid, do đó giải thích vì sao chúng ta thường đưa kẹo cho trẻ khi chúng bị đau. Các nhà khoa học ở Đại học Michigan (Mỹ) phát hiện ăn sô-cô-la khiến não tiết ra các hóa chất đem lại cảm giác hưng phấn. Bởi vậy không có gì ngạc nhiên khi hơn 50% những món chúng ta thèm ăn lại là sô-cô-la và hầu hết những món còn lại là thực phẩm giúp chúng ta lên tinh thần như kẹo và bánh qui.

Giới tính cũng có thể ảnh hưởng cảm giác thèm ăn. Các nghiên cứu cho thấy phụ nữ thường thèm thực phẩm ngọt, béo và giàu năng lượng trong khi nam giới thèm những món có vị mặn. Nguyên nhân vì sao thì các nhà khoa học chưa lý giải được.

THÁI THANH (Theo Daily Mail)

(Còn tiếp)