Ngày 3-3, Nhà Trắng đã đình chỉ các khoản viện trợ đang chờ xử lý cho Ukraine trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump tìm cách gây sức ép buộc nhà lãnh đạo quốc gia Ðông Âu Volodymyr Zelensky cam kết về tiến trình đàm phán hòa bình với Nga.

Quân nhân Ukraine trên tiền tuyến. Ảnh: Reuters

Theo lời một quan chức Nhà Trắng, Tổng thống Trump đang tập trung xây dựng thỏa thuận hòa bình nhằm chấm dứt cuộc chiến kéo dài hơn 3 năm sau khi Nga phát động “chiến dịch quân sự đặc biệt” tại Ukraine. Ðể đảm bảo các khoản viện trợ góp phần vào giải pháp cho cuộc xung đột, Mỹ sẽ giữ lại mọi khoản chi quân sự cho Ukraine đến khi giới lãnh đạo ở Kiev thể hiện cam kết thiện chí đối với tiến trình đàm phán.

Trước đó, Tổng thống Zelensky sau cuộc gặp với các nhà lãnh đạo châu Âu tuyên bố cuộc chiến của Mát-xcơ-va còn lâu mới chấm dứt. Trong một video, ông Zelensky nói thêm rằng “hòa bình thực sự” chỉ có thể đạt được khi có sự đảm bảo an ninh cho Ukraine, quốc gia đã đồng ý phi hạt nhân hóa vào năm 1994 chỉ để đổi lấy sự bảo vệ của Mỹ và Anh. Ðáp trả trên mạng xã hội Truth Social, ông Trump đánh giá đây là “tuyên bố tồi tệ nhất” mà nhà lãnh đạo Ukraine có thể đưa ra. Theo ông Trump, Tổng thống Zelensky không muốn có hòa bình khi vẫn còn được Mỹ và châu Âu hậu thuẫn. Ngược lại, người đứng đầu Nhà Trắng tin tưởng cả Nga và người dân Ukraine đều muốn đạt thỏa thuận ngừng bắn. “Ðiều đó không quá khó để thực hiện. Nếu có ai đó không muốn, tôi nghĩ người đó sẽ không được lắng nghe và tồn tại lâu được” - ông Trump cảnh báo.

Bước lùi cho hy vọng hòa hoãn

Chia sẻ với Al Jazeera, một chuyên gia dự báo nếu không có viện trợ quân sự của Mỹ, lực lượng Ukraine chỉ cầm cự được từ 2 - 4 tháng trước khi phòng tuyến của họ sụp đổ trước Nga. Theo hãng tin Bloomberg, chính quyền Tổng thống Trump đang giữ thẩm quyền đối với khoản tài trợ được Quốc hội thông qua dưới thời cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden, trong đó chuyển giao 3,85 tỉ USD vũ khí từ kho dự trữ cho Ukraine. Quốc hội Mỹ đã phê duyệt tổng cộng 175 tỉ USD viện trợ cho Kiev kể từ cuộc xung đột bùng phát vào tháng 2-2022. Vào tháng 12, ngay trước khi rời nhiệm sở, Tổng thống Biden công bố thêm 5,9 tỉ USD viện trợ an ninh và ngân sách.

Hiện chưa xác định phạm vi ảnh hưởng khi các gói viện trợ bị đóng băng, nhưng một quan chức ở Lầu Năm Góc cho biết lệnh này áp dụng cho tất cả thiết bị quân sự của Mỹ đang trên đường vận chuyển tới Ukraine, bao gồm các loại đạn dược quan trọng, hàng trăm hệ thống tên lửa dẫn đường phóng hàng loạt, vũ khí chống tăng cùng nhiều thiết bị khác. Phản đối quyết định “nguy hiểm và bất hợp pháp” nói trên, đảng Dân chủ chỉ trích ông Trump đặt bản thân lên trên an ninh quốc gia khi đứng về phía Tổng thống Nga Vladimir Putin thay vì cùng các đồng minh ở châu Âu bảo vệ nền dân chủ. “Bằng cách bỏ rơi các đối tác ở Ukraine, Tổng thống Trump đã gửi tín hiệu tới mọi đồng minh về một nước Mỹ không đáng tin cậy và cho các đối thủ thấy lời nói của Mỹ chẳng có ý nghĩa gì” - thượng nghị sĩ Andy Kim cảnh báo. Trong bối cảnh lo ngại Washington “xoay trục sang Nga” ngày càng gia tăng, Anh và Pháp đang bí mật thúc giục Tổng thống Zelensky thay đổi đáng kể cách tiếp cận với Tổng thống Trump. Hiện các đồng minh châu Âu vẫn tin vào cam kết thực hiện một thỏa thuận hòa bình của Mỹ. Ngày 2-3, Tổng thống Trump cũng nói rằng Washington chưa hoàn toàn từ bỏ hiệp ước kinh tế với Ukraine. Xác nhận điều này, hạ nghị sĩ Brian Fitzpatrick cho biết đã trao đổi với Chánh Văn phòng Tổng thống Ukraine về việc đưa thỏa thuận về quyền khai thác khoáng sản trở lại đúng lộ trình.

Vấn đề là, theo lời Cố vấn an ninh quốc gia của Nhà Trắng, thái độ của Tổng thống Zelensky trong cuộc hội đàm ở Phòng Bầu dục tuần rồi đã làm dấy lên nghi ngờ về việc liệu ông có phải là người mà chính quyền Mỹ có thể hợp tác trong tương lai hay không. Nói thêm về điều đó, Chủ tịch Hạ viện Mỹ Mike Johnson cùng thượng nghị sĩ Lindsey Graham vốn ủng hộ Ukraine cho biết hoặc Tổng thống Zelensky “tỉnh táo và quay lại bàn đàm phán” hoặc Ukraine sẽ cần một nhà lãnh đạo mới để tiếp tục theo đuổi thỏa thuận hòa bình do Mỹ làm trung gian.

Trong diễn biến liên quan, Nhà Trắng đã yêu cầu các bộ ngoại giao và tài chính soạn thảo danh sách lệnh trừng phạt có thể được nới lỏng để thảo luận với đại diện Nga trong những ngày tới. Ðây là một phần trong các cuộc đàm phán rộng rãi của chính quyền Tổng thống Trump nhằm cải thiện quan hệ ngoại giao và khôi phục hợp tác kinh tế với Ðiện Kremlin.

MAI QUYÊN (Theo Reuters, AFP)