Từ xưa, ông bà đã truyền đạt kinh nghiệm dạy con phải từ khi con còn thơ bé. Thông thường, mỗi đứa trẻ khỏe mạnh đều sẽ có khả năng tiếp thu kiến thức và tự lập khi lớn lên. Tuy nhiên, vì quá yêu thương theo kiểu bao bọc và chiều chuộng con, nhiều bậc phụ huynh đã vô tình trở thành tác nhân khiến con mãi "không chịu lớn".

Nỗi lo "con không chịu lớn"

Những bữa ăn gia đình ấm cúng cũng là dịp thuận lợi để ông bà, cha mẹ chuyện trò hoặc hỏi thăm, nhằm giáo dục con cháu.

Mấy tháng nay, chị Kim Tuyền, công tác ở một trường đại học trên địa bàn TP Cần Thơ, đón em trai đang học năm nhất đại học đến ở chung để tiện kèm cặp chuyện học hành cho em. Chị Tuyền hơn em trai gần 1 con giáp. Lúc em còn nhỏ, mẹ bệnh, một tay chị chăm sóc cho em từ lúc mới lọt lòng đến khi em vào lớp 1. Dù sau này, sống xa nhà nhưng chị biết, cha mẹ cưng em trai nhứt nhà, thường không cho em làm "đụng móng tay". Vì vậy, trước khi em đến ở cùng, chị Tuyền đã "làm tư tưởng" kỹ lưỡng với em để em biết cách cư xử đúng mực vì chị ở chung nhà với ba mẹ chồng. Tuy nhiên, mọi việc không dễ dàng như chị nghĩ. Em trai chị dù đã trưởng thành nhưng không hề có kỹ năng tự chăm sóc bản thân. Em không biết nấu cơm, rửa chén, giặt quần áo. Chị Tuyền kêu em quét nhà, lau nhà, em chỉ làm qua loa rồi nói: "Ở nhà, em chưa từng làm mấy việc này nên không biết". Đã vậy, hễ em ăn vặt ở đâu thì xả rác luôn ở đó, bất kể ở phòng khách hay trên giường ngủ. Nhắc hoài em vẫn không sửa, chị nhiều phen khó xử với nhà chồng. Đỉnh điểm, cả nhà chồng về quê chơi, còn chị cũng đi công tác, giao nhà cho em trông coi. Khi về, cả nhà tá hỏa với căn nhà bừa bộn rác. Vỏ trái cây, bánh kẹo, chén dĩa với thức ăn thừa... bày bừa từ phòng khách đến nhà bếp. Quần áo dơ vứt lung tung, còn quần áo phơi từ mấy ngày trước vẫn "yên vị" trên sân thượng. Đến nước này, chồng chị Tuyền nhất quyết buộc chị phải cho em ra ở trọ để em tự học cách chăm sóc bản thân.

Chị Bích Liễu ở phường Long Tuyền, quận Bình Thủy, than thở: "Anh chị tôi ở quê gửi con lớn của anh chị ở nhờ nhà tôi để đi học đại học. Cháu lớn tác nhưng kỹ năng sống và tư duy xã hội thì chỉ như đứa trẻ. Một phần do cháu mê chơi game trên điện thoại, một phần do anh chị chiều cháu từ nhỏ. Chị tắm cho cháu đến khi cháu lên lớp 6, gỡ xương cá cho cháu ăn đến khi cháu học lớp 11, ở nhà không cho cháu làm bất cứ việc gì, cũng không tạo điều kiện cho cháu đi chơi nhà bà con họ hàng. Còn anh thì mua hẳn điện thoại riêng cho cháu chơi game từ khi cháu học lớp 7. Giờ tôi không biết bắt đầu dạy cháu từ đâu".

Dạy con là cả quá trình

Tính cách và kỹ năng của trẻ được hình thành và vun đắp dần ngay từ nhỏ trong môi trường gia đình, nhà trường và xã hội. Đồng thời, tùy thuộc vào mức độ và phạm vi tiếp xúc, trải nghiệm mà trẻ có được. Vì thế, thay vì chiều chuộng, các bậc phụ huynh nên là người hướng dẫn, tạo điều kiện cho con trải nghiệm càng nhiều càng tốt, giúp con nhận biết những vấn đề trong cuộc sống, khuyến khích con tư duy, lựa chọn và dám chịu trách nhiệm với quyết định của bản thân.

Chị Ngọc Bích, ngụ phường Tân An, quận Ninh Kiều, chỉ có một cô con gái. Là mẹ đơn thân, chị xác định phải làm sao để có thể vừa là mẹ, vừa là bạn để con hoàn toàn tin tưởng, chia sẻ mọi điều trong cuộc sống. Chị Bích chia sẻ: "Tôi tập cho con tự lập từ nhỏ, tùy từng giai đoạn mà hướng dẫn cho con những kỹ năng phù hợp và cùng thực hành với con. Ví dụ như từ 16 tháng tuổi thì tập cho con tự múc ăn; đến 3 tuổi thì tự mang dép, lấy hoặc cất dụng cụ học tập, quần áo; đến 5 tuổi thì tự tắm rửa, vệ sinh cá nhân. Con học cấp 2, tôi tập cho con tự học, biết cách cân đối chi tiêu thông qua món tiền tiêu vặt. Tôi đưa con trải nghiệm các dịch vụ ở nơi bình dân đến sang trọng để con có cảm nhận và dần định hướng lựa chọn cách sống cho riêng mình. Con lên cấp 3, tôi khuyến khích con chia sẻ chuyện tình cảm bạn bè, thậm chí là tình yêu và cả định hướng nghề nghiệp, ý định tìm việc làm thêm của con, rồi chỉ ra cho con những việc nên và không nên kèm hệ quả của từng quyết định. Tuy nhiên, tôi tôn trọng quyết định của con, chưa bao giờ cấm con làm việc gì, chỉ dõi theo và đề phòng nguy hiểm cho con. Tôi nghĩ, dẫu con quyết định sai thì sau quyết định đó, con sẽ học thêm bài học quý giá". Con gái chị Bích đi làm thêm từ năm học cấp 3. Đến nay, dù vẫn còn là sinh viên đại học nhưng con chị đã có thể tự mua điện thoại và trang trải các chi phí cá nhân: quần áo, giày dép, mỹ phẩm, giao tiếp với bạn bè,… Con của chị rất năng động, tham gia nhiều phong trào học tập và hoạt động đoàn thể ở trường.

Nhiều bậc phụ huynh đồng ý rằng, không hẳn là "thương cho roi, cho vọt", nhưng bên cạnh tình thương yêu vô điều kiện, các bậc phụ huynh rất cần có kiến thức nhất định và sự nghiêm khắc, bao dung đúng mực để có thể tạo điều kiện thuận lợi cho con trưởng thành về tính cách, nhận thức. 

Bài, ảnh: MỸ TÚ