Hòn Sóc, một trong bốn ngọn núi ở huyện Hòn Đất (tỉnh Kiên Giang), rộng 117 ha nhưng có đến hơn 95 ha đang bị hàng chục doanh nghiệp thẳng tay nổ mìn để khai thác đá. Dưới chân Hòn Sóc thuộc địa bàn xã Thổ Sơn, nghề xẻ đá đang phát đạt với hàng ngàn lao động, nhưng chẳng ai màng đến chuyện hiểm nguy.

Mới tờ mờ sáng mà tiếng đục đá đã vang lên trên các bãi xẻ đá dọc theo con đường nhựa từ thị trấn Hòn Đất chạy vào núi Hòn Sóc. Những người phu đá da đen cháy vì phơi nắng gió lâu ngày cắm cúi căng dây làm chuẩn đưa búa đập lên những cây đục bằng thép. Theo từng nhát búa, cây đục cắm sâu vào những thớ đá xanh, chậm rãi tách phiến đá to đùng ra thành từng thanh dài theo kích thước đã định sẵn. Ông Châu Kha, một thợ đục đá có thâm niên hơn 20 năm làm nghề, quê ở huyện Tri Tôn (tỉnh An Giang), nói: “Thợ xẻ đá làm ăn sản phẩm, đục được một thanh đá 4 cạnh từ 15 cm đến 20cm, cứ đo chiều dài, mỗi mét chủ bãi trả công 5.500 đồng”.

Hàng ngàn thợ xẻ đá ở Hòn Sóc ngày ngày làm việc với hai bàn tay trần, chiếc búa và mấy chiếc đục thép, bất chấp nguy hiểm, tai nạn.

Ông Kha kể, hồi mới có các công trường khai thác đá ở Hòn Sóc, các chủ doanh nghiệp phải chạy qua miệt Thất Sơn (tỉnh An Giang) thuê thợ xẻ đá về làm, trả công cán rất hậu hỉ, bởi lúc đó cư dân địa phương chẳng ai biết nghề. Lâu ngày, người Hòn Sóc thấy người Thất Sơn làm ăn được nên đến các bãi xẻ đá học nghề, tới nay thì tay nghề ngang ngửa nhau. Nhưng theo ông Nguyễn Quốc Đoàn, Chủ tịch UBND xã Thổ Sơn, dưới chân Hòn Sóc hiện nay ở các bãi xẻ đá đang có hơn 1.000 lao động làm việc, trong đó chỉ có chừng 40% là lao động của địa phương, số còn lại là dân Thất Sơn qua tạm trú làm nghề. “Từ một phiến đá lớn xẻ ra những thanh đá nhỏ không phải dễ ăn. Thợ xẻ đá chuyên nghiệp chỉ cần liếc qua khối đá là xác định được mạch đá, từ đó dễ dàng căng mực, đục chẻ ra từng thanh. Người giỏi, mỗi ngày có thể đục được 50m, kiếm được hơn 200.000 đồng. Nhưng dân mới vô nghề không xác định được mạch đá, cả ngày đục chưa được 10m, còn làm bể vụn tảng đá, bị chủ bắt đền”, ông Kha nói.

Những người phu xẻ đá ở Hòn Sóc nói, vì không có ruộng đất nên họ phải đeo theo nghề đá, tiền công hiện nay rẻ như bèo. “Nhiều người thấy thợ xẻ đá cuối ngày làm việc lãnh tiền công 100.000 đồng- 200.000 đồng/ngày/người thì cho rằng nghề đá mau giàu. Nhưng họ đâu biết để chẻ được một thanh đá người thợ phải “đổ mồ hôi, sôi nước mắt”, nhiều khi búa đập vào tay bật máu tươi, tiền công chỉ có 5.500 đồng/mét trong khi chủ bãi bán ra thị trường giá 50.000 đồng- 70.000 đồng/mét”, anh Minh, thợ xẻ đá ở ấp Bến Đá, xã Thổ Sơn, nói. Chỉ tay về phía những túp lều tạm bợ, xập xệ nằm rải rác quanh chân Hòn Sóc, anh Minh cho biết đó là nơi tạm trú của những tốp phu đá từ Thất Sơn qua làm ăn. Do hiện nay đội quân xẻ đá đông đúc nên tiền công của các chủ bãi ngày càng rẻ, nhưng những người phu đá vẫn cắn răng làm việc. “Bất kể ngày nắng hay mưa, hễ chủ bãi kêu là thợ phải xách búa, xách đục ra làm việc. Nếu không làm thì sẽ có người khác nhảy vô thế chỗ ngay tức khắc, coi như mất việc”, ông Kha nói.

Những người thợ xẻ đá ở Hòn Sóc luôn miệng than, đổ mồ hôi, đổ máu làm việc cực khổ, công xá rẻ mạt nên chẳng tích lũy được. Nhưng ông Nguyễn Quốc Đoàn nói, một ngày thợ đá thu nhập 100.000 đồng- 200.000 đồng mà không tích cóp, dành dụm được tiền là vô lý. “Lâu nay ở các bãi đá vẫn tồn tại dai dẳng nhiều tệ nạn, tình hình trật tự trị an rất phức tạp. Chồng suốt ngày quần quật ngoài bãi đá kiếm tiền, chiều về nhậu nhẹt say sưa, trong khi vợ ở nhà tụ tập đánh bài ăn tiền... Hầu như tháng nào công an xã cũng xử lý vài vụ cờ bạc, đánh ghen, nhậu say gây rối. Cứ như vậy thì làm sao mà khá lên cho được”, ông Đoàn nói.

Theo Sở Xây dựng tỉnh Kiên Giang, hiện nay quanh núi Hòn Sóc có đến 10 doanh nghiệp được cấp phép khai thác đá, trữ lượng cho phép khai thác lên đến hơn 25.000.000m3. Đó là chưa kể hơn chục bãi đá khai thác tự phát của cư dân địa phương. Bà Võ Ngọc Thứ, Giám đốc Sở Lao động- Thương binh và Xã hội Kiên Giang, cho biết dù khai thác đá là một nghề hết sức nguy hiểm nhưng tình trạng bảo hộ lao động ở các mỏ đá rất kém. “Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có hơn 3.000 lao động làm việc ở các mỏ đá, nhưng 10 người làm nghề khai thác đá thì hết 9 người không thèm trang bị bảo hộ lao động, dù các cơ quan hữu trách thường đến kiểm tra, nhắc nhở”, bà Thứ nói. Những người thợ đá ở Hòn Sóc, dụng cụ hành nghề chỉ là vài chiếc đục lớn nhỏ bằng thép và chiếc búa, nón vải, chân trần, lâu lâu mới thấy một người mang được đôi găng tay bảo hộ lao động. Mỗi nhát đục chạm vào phiến đá, vụn đá bắn ra xung quanh rào rào, nhưng chẳng thấy phu đá nào mang kính bảo vệ mắt. “Ở đây, chuyện đập búa vào tay, đá vụn văng vào mắt xảy ra như cơm bữa, riết rồi thợ nào cũng quen”, ông Châu Kha nói. Theo ông Nguyễn Quốc Đoàn, từ trước đến nay khi xảy ra tai nạn nghiêm trọng, phu đá bị thương tật nặng hoặc mạng vong, nếu các chủ mỏ đá, bãi đá có thông báo thì UBND xã mới biết. “Nếu chủ mỏ ém nhẹm tai nạn để tự thỏa thuận bồi thường với nạn nhân thì UBND xã và các cơ quan hữu trách cũng mù tịt. Những tai nạn nhỏ như đá bắn vào mắt, đập búa giập tay, chân, đá lăn đè gây thương tích xảy ra hà rằm... nhưng UBND xã vô phương thống kê vì không ai báo cáo”, ông Đoàn nói. Ông Nguyễn Thiện Tấn, Thanh tra sở LĐ-TB&XH Kiên Giang, cho biết khi kiểm tra an toàn lao động thì thợ đá nói trang bị bảo hộ lao động cồng kềnh, vướng víu và nóng bức, làm việc giảm năng suất nên họ không sử dụng; còn chủ mỏ đá thì trả lời lửng lơ: có trang bị bảo hộ nhưng phu đá không chịu sử dụng, rốt cuộc các cơ quan hữu trách chẳng phạt vạ được ai.

Những người phu đá ở Hòn Sóc không ai quên được những tai nạn kinh hoàng ập xuống đầu thợ đá. Ngày 14-10-2010, ông Trịnh Phúc ở ấp Bến Đá bị đá đè chết tại mỏ Chín Hải. Tháng 5-2010, ông Nguyễn Văn Quy ở ấp Hòn Sóc bị băng chuyền tải đá nghiến mất một cánh tay. Tháng 3-2010, ông Đặng Đồng Khởi ở ấp Bến Đá cũng thiệt mạng trong khi khai thác đá. Ông Đoàn nói, từ năm 2005 đến nay, ở các mỏ đá quanh chân núi Hòn Sóc năm nào cũng xảy ra nhiều vụ tai nạn chết người. “Người ta khai thác đá thì lấy dần dần từ trên ngọn xuống chân núi, còn mấy ông thợ đá ở Hòn Sóc cứ moi từ dưới chân núi lên, nên sụp mỏ, đá đè chết người là chuyện tất yếu phải xảy ra. Vụ tai nạn chết người kinh hoàng nhất xảy ra năm 2008, do khai thác sai quy trình nên nguyên một khối núi đổ ụp xuống đầu công nhân đang làm việc làm 4 người chết tại chỗ, trong đó có hai cha con ông chủ mỏ đá”, ông Đoàn cho biết.

Theo bà Võ Ngọc Thứ, hiện nay tình hình an toàn lao động ở các mỏ đá rất lộn xộn, người không có tay nghề, kỹ thuật chuyên môn cũng ào ào đi khai thác đá, nên đã xuất hiện tình trạng các chủ mỏ đá đi thuê bằng cấp của các kỹ sư địa chất để qua mặt các cơ quan hữu trách khi bị kiểm tra, giống như tiệm thuốc tây thuê bằng của dược sĩ. Dù các cơ quan hữu trách của tỉnh Kiên Giang đã làm hết cách yêu cầu phu đá sử dụng bảo hộ lao động để tự bảo vệ thân thể, tính mạng nhưng hàng ngàn thợ đá ở Hòn Sóc và các mỏ đá khác vẫn “vô tư”, ngày ngày nón vải chân trần lăn xả vào đá núi để đổi lấy chén cơm manh áo. “Trời kêu ai nấy dạ, thương tật, chết chóc do đá gây ra cũng là cái nghiệp chướng của nghề phá sơn lâm”, ông Châu Kha nói.

Bài, ảnh: LÊ SEN