Tăng cường phối hợp giữa gia đình, nhà trường và công tác y tế; đầu tư nguồn lực, bồi dưỡng giáo viên và xây dựng môi trường học tập thân thiện… Đó là những giải pháp cấp thiết được đề xuất tại hội thảo “Nâng cao chất lượng can thiệp sớm và giáo dục hòa nhập cho trẻ khuyết tật (TKT)”, do Sở Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) TP Cần Thơ tổ chức đầu tháng 12-2025.

Nỗ lực của toàn hệ thống

Tại TP Cần Thơ hiện có khoảng 82.634 người khuyết tật, tương đương 1,96% dân số. Trong đó, có 364 TKT học chuyên biệt; 792 TKT học giáo dục hòa nhập tại các cơ sở giáo dục. Theo ông Võ Hồng Lam, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT TP Cần Thơ, công tác chăm sóc, giáo dục trẻ em, đặc biệt là TKT, được toàn hệ thống chính trị quan tâm. Việc chăm sóc, giáo dục và can thiệp sớm ngay từ những năm đầu đời giúp trẻ phát huy tối đa năng lực, hạn chế khuyết tật thứ phát và tạo tiền đề thuận lợi cho quá trình hòa nhập học đường và cộng đồng sau này.

Thời gian qua, Sở GD&ĐT TP Cần Thơ triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm hỗ trợ TKT. Các trường xây dựng kế hoạch giáo dục cá nhân, điều chỉnh nội dung dạy học và đánh giá theo sự tiến bộ của học sinh; đồng thời chú trọng rèn kỹ năng sống, bảo đảm chế độ cho giáo viên và huy động nguồn lực xã hội. Ngành Giáo dục phối hợp với Tổ chức Liên minh Na Uy mở các lớp tập huấn về dạy học hòa nhập, hướng dẫn xây dựng kế hoạch giáo dục cá nhân và tổ chức hội thảo dành cho phụ huynh. Giai đoạn 2021-2025, hoạt động bồi dưỡng về giáo dục hòa nhập được mở rộng. Báo cáo khảo sát kiến thức thái độ và thực hành giáo dục hòa nhập thực hiện vào tháng 12-2024 cho thấy, thái độ đối với giáo dục hòa nhập nhìn chung tích cực.

Bên cạnh chính sách, tình thương của người thầy đóng vai trò quyết định. Cô Nguyễn Huỳnh Như, giáo viên Trường Tiểu học Thới Bình 1, phường Ninh Kiều, đã áp dụng các biện pháp trực quan trong giảng dạy và đồng hành, kết nối với phụ huynh để cùng giáo dục trẻ. Cô Huỳnh Như bộc bạch: “Sự động viên bằng tình cảm như ánh mắt, cái ôm của giáo viên rất quan trọng. Chính tình thương giúp khoảng 10-15 học sinh mà tôi từng hỗ trợ hòa nhập thành công. Có em từ chỗ chưa biết giao tiếp nay đã biết làm toán, đọc từ và bày tỏ yêu thương. Kết quả đó đã tạo động lực cho tôi rất lớn”.

Buổi học thực hành cắt may của học sinh Trường Tương Lai (TP Cần Thơ). Ảnh: B.NG

Giải pháp căn cơ

Tại tỉnh Vĩnh Long, tỷ lệ huy động học sinh khuyết tật ra lớp đạt 98,7%. Để đạt được con số này, ngành Giáo dục tỉnh chỉ đạo các trường từ mầm non đến phổ thông phải liên kết với trung tâm hỗ trợ để tư vấn trực tiếp cho từng TKT. Đồng thời, yêu cầu thực hiện hồ sơ cá nhân theo kế hoạch cụ thể, làm cơ sở để nhà trường tổ chức phương pháp chăm sóc, quản lý và định hướng phù hợp.

Ông Võ Văn Luyến, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT tỉnh Vĩnh Long, cho biết, giáo viên chủ nhiệm phải theo sát TKT nhằm hình thành các kỹ năng cơ bản giúp các em tiếp cận Chương trình giáo dục phổ thông 2018; phối hợp chặt chẽ với gia đình trong việc tư vấn, giúp các em sớm khắc phục khó khăn và hòa nhập tốt với môi trường học tập.

Có thể nói, gia đình là yếu tố rất quan trọng để giúp TKT sớm hòa nhập cộng đồng. Ông Hứa Minh Tâm, Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập Vĩnh Long, cho biết: “Qua nhiều năm thực hiện giáo dục hòa nhập, chúng tôi nhận thấy tỷ lệ TKT đi học đạt cao nhờ sự ủng hộ của phụ huynh”. Theo ông, khi cha mẹ chấp nhận tình trạng của con từ mầm non và hiểu rằng trẻ học theo năng lực, khả năng và nhu cầu của chính mình, số trẻ đến trường tăng lên, chất lượng giáo dục hòa nhập cũng cải thiện. Ngành Giáo dục đảm bảo trẻ được học trong môi trường thân thiện, biết yêu thương, chia sẻ và cùng tiến bộ.

Giáo dục có thể giúp phát triển những điểm mạnh của trẻ. Nếu can thiệp sớm và kịp thời, trẻ sẽ phát triển tốt, có nhiều kỹ năng để đến trường, hòa nhập với bạn bè, tự phục vụ và sau này có thể làm việc, sống độc lập hơn. Vì vậy, ông khuyến nghị phụ huynh chú ý các dấu hiệu chậm nói, chậm đi, chậm vận động để đưa trẻ thăm khám sớm, bởi cha mẹ là người đầu tiên và quan trọng nhất giúp trẻ phát triển và hòa nhập.

Để tiếp tục nâng cao chất lượng công tác can thiệp sớm và giáo dục hòa nhập, đại diện ngành giáo dục các địa phương có nhiều kiến nghị quan trọng. Cụ thể là cần sớm ban hành tiêu chuẩn, định mức giáo viên hỗ trợ chuyên biệt cho các trường phổ thông thực hiện hòa nhập (không quá 2 học sinh khuyết tật/lớp); xây dựng chương trình bồi dưỡng chuyên sâu thống nhất cho giáo viên phổ thông về kỹ năng trị liệu cơ bản.

Các đại biểu cũng đề xuất tăng cường cơ chế hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm và nguồn lực chuyên môn giữa các tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL, đặc biệt trong việc xây dựng kho học liệu dùng chung và thí điểm mô hình chuyển tiếp học sinh khuyết tật liên tỉnh. Bà Cao Thị Tiếng, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập (trung tâm) tỉnh Đồng Tháp, khẳng định đơn vị sẽ tiếp tục tham mưu xây dựng kế hoạch phối hợp liên ngành, đẩy mạnh công tác xác định dạng tật sớm và phát triển cơ sở vật chất, nhằm đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho TKT trong khu vực.

Theo TS Tạ Ngọc Trí, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Tiểu học, Bộ GD&ĐT, giáo dục là chìa khóa then chốt để người khuyết tật hòa nhập, trong đó “phát hiện sớm - can thiệp sớm” là tiền đề quan trọng cần sự phối hợp chặt chẽ giữa ngành Giáo dục và Y tế. Thời gian tới, các địa phương cần chủ động xây dựng trung tâm công lập dựa trên quy mô dân số thực tế, đồng thời khuyến khích tối đa việc thành lập các trung tâm tư thục, đáp ứng đủ điều kiện, dưới sự quản lý trực tiếp của ngành Giáo dục.

B.KIÊN