Trong nỗ lực giảm phụ thuộc vào Mỹ, Canada hôm 23-6 đã ký thỏa thuận đối tác chiến lược về an ninh và quốc phòng với Liên minh châu Âu (EU). Động thái này nhằm mục đích chuyển mối quan hệ quốc phòng và an ninh của Ottawa khỏi Washington sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa sáp nhập quốc gia láng giềng phía Bắc, cũng như cho phép Canada tham gia các chương trình chi tiêu quốc phòng mới theo sáng kiến “Tái vũ trang châu Âu” trị giá hàng trăm tỉ euro của EU.

Từ trái sang: Chủ tịch Ủy ban châu Âu von der Leyen, Thủ tướng Canada Carney và Chủ tịch Hội đồng châu Âu Costa trong cuộc họp báo chung hôm 23-6. Ảnh: Reuters

Theo thỏa thuận, 2 bên sẽ hợp tác trong nhiều lĩnh vực, gồm quản lý khủng hoảng, an ninh mạng, an ninh hàng hải và không gian, kiểm soát vũ khí... Ngoài ra, EU và Canada cũng sẽ tìm cách hợp tác về viện trợ quân sự cho Ukraine, cải thiện khả năng tương tác và vận chuyển thiết bị, nhân sự và vật tư quân sự của Canada và châu Âu. Đây là dấu hiệu mới nhất cho thấy 2 đồng minh thân cận nhất của Mỹ đang xích lại gần nhau hơn sau khi ông Trump tuyên bố giảm vai trò của Washington trong an ninh quốc tế.

“Chúng ta có mối quan hệ đối tác tuyệt vời, được các mối quan hệ lịch sử gắn kết và được quan hệ đối tác thương mại năng động, công bằng và cởi mở kết nối. Đã đến lúc chúng ta cần tiến lên cấp độ tiếp theo nhằm gia tăng cường độ quan hệ đối tác của chúng ta” - Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tuyên bố trong một cuộc họp báo chung với Thủ tướng Canada Mark Carney và Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa.

Theo bà von der Leyen, thỏa thuận an ninh và quốc phòng mới với Canada là “thỏa thuận toàn diện nhất mà chúng tôi từng ký kết”. “Nói thẳng thắn hơn là thời thế khó khăn mới sinh ra những người bạn thật sự” - bà von der Leyen nói thêm.

Theo tờ Thời báo New York, thỏa thuận mới sẽ mở đường cho Ottawa tiếp cận chương trình quốc phòng chung SAFE của Brussels trị giá 150 tỉ euro (tương đương 170 tỉ USD). Theo bà von der Leyen, EU và Canada sẽ “nhanh chóng” khởi động các cuộc đàm phán về việc quốc gia Bắc Mỹ tiếp cận công cụ tài chính này.

Để có quyền truy cập đầy đủ vào chương trình nói trên, các nước buộc phải ký các thỏa thuận quốc phòng với EU. Mới đây, Úc cũng đã ký một thỏa thuận quốc phòng với EU trong khi Anh ký một thỏa thuận tương tự vào tháng 5.

Giới phân tích nhận định, thỏa thuận nói trên sẽ thúc đẩy ngành công nghiệp quốc phòng Canada bằng cách giúp nước này tiếp cận tốt hơn với các nước thuộc EU. Một đánh giá hồi năm 2022 cho thấy, khoảng một nửa sản phẩm quốc phòng của Canada được xuất khẩu chủ yếu sang Mỹ. Thỏa thuận cũng được xem là bước đi quan trọng nhằm giảm sự phụ thuộc vào Washington trong bối cảnh xuất hiện nhiều lo ngại về hướng đi của chính quyền Mỹ hiện tại.

Từ lâu, Canada đã bày tỏ không hài lòng khi phải chi tới 70% ngân sách quốc phòng cho việc mua sắm thiết bị do Mỹ sản xuất. Việc ký kết thỏa thuận với EU giúp nước này mở rộng lựa chọn và tăng cường hợp tác với các đối tác khác như Anh hay Úc. “Điều này rất quan trọng đối với Canada nhưng tôi cũng nghĩ rằng nó mở ra một con đường tiến tới thế giới” - Thủ tướng Carney cho biết.

Theo nhà lãnh đạo xứ sở lá phong, thỏa thuận quốc phòng với EU sẽ giúp Canada “đáp ứng các yêu cầu mới của chúng tôi về năng lực nhanh hơn và hiệu quả hơn, sẽ giúp xây dựng các ngành công nghiệp của chúng tôi và bảo vệ các khu vực pháp lý của chúng tôi”. Ông Carney nhấn mạnh, thỏa thuận đánh dấu “kỷ nguyên hợp tác mới”, trong đó chứng kiến Ottawa và Brussels sớm khởi động các cuộc đàm phán toàn diện để tăng cường hợp tác trong một số lĩnh vực, gồm thương mại, an ninh kinh tế, quá trình chuyển đổi kỹ thuật số và biến đổi khí hậu.

Được biết, Canada là một trong những nước chi tiêu quốc phòng thấp nhất trong Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Năm 2024, nước này chỉ chi 1,37% GDP cho quốc phòng, thấp hơn nhiều so với mức 2% được NATO thiết lập vào năm 2014.

TRÍ VĂN (Tổng hợp)