Qua gần 5 năm xây dựng nông thôn mới (XDNTM), thực tế đặt ra yêu cầu phải ban hành Bộ tiêu chí huyện nông thôn mới. Bộ tiêu chí này đảm bảo nguyên tắc huyện nông thôn mới không thể là phép cộng các xã đạt chuẩn nông thôn mới; đồng thời phải được gắn kết, liên thông các xã với huyện và các huyện khác trong vùng về quy hoạch hạ tầng, phát triển sản xuất. Những vấn đề vừa nêu đã được đưa ra bàn thảo tại Hội thảo "Lấy ý kiến đề xuất bổ sung tiêu chí huyện đạt chuẩn nông thôn mới và định hướng chương trình giai đoạn 2016-2020" vừa diễn ra tại TP Cần Thơ.

* Nâng cấp lên một bước

Nhìn lại chặng đường XDNTM những năm qua có thể thấy, vai trò chỉ đạo của cấp huyện về XDNTM hết sức quan trọng. Ông Nguyễn Hoàng Khải, Phó chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn tỉnh Bạc Liêu, cho biết: "Ban Chỉ đạo huyện vừa là đầu mối giúp Ban Chỉ đạo tỉnh điều hành tại các xã, vừa tham mưu những chính sách phù hợp với thực tế của từng huyện để việc XDNTM đạt hiệu quả cao nhất. Huyện tuyên truyền, vận động, quán triệt chủ trương, chính sách XDNTM của Đảng và Nhà nước từ trong nội bộ đến nhân dân bằng nhiều hình thức; phân công Ủy viên Ban Thường vụ Huyện ủy phụ trách xã. Đồng thời, thường xuyên phát động phong trào nhằm vận động người dân tham gia giữ vững và nâng chất các tiêu chí đã đạt ở nơi sinh sống...". Tại nhiều địa phương vùng ĐBSCL, các huyện chỉ đạo cán bộ, công chức, viên chức của huyện phải gương mẫu, đi đầu, là hạt nhân trong tuyên truyền về XDNTM. Đơn cử như tham gia chỉnh trang cảnh quan môi trường, đóng góp nguồn (tiền của, hiến đất, ngày công…) xây dựng các công trình phúc lợi…

Từ thực tế trên, nhiều ý kiến cho rằng, việc công nhận huyện nông thôn mới theo các quy định hiện nay còn mang nặng tính cộng cơ học từ các xã thuộc huyện, chưa thể hiện được vai trò của cấp huyện trong chỉ đạo XDNTM. Ông Nguyễn Minh Tiến, Phó cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, Phó chánh văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương, nhìn nhận: "Trước đây, huyện được công nhận nông thôn mới trên cơ sở cộng dồn 75% số xã đạt chuẩn. Tuy nhiên, đến thời điểm này, sau khi đã công nhận được 5 huyện, chúng tôi thấy rằng cách làm này phát sinh nhiều bất cập vì thiếu tính gắn kết, chỉ thấy quy mô từng xã nhỏ lẻ...". Theo ông Nguyễn Minh Tiến, một số tiêu chí như: y tế, trường học, chợ, giáo dục… nếu không có sự vào cuộc của cấp huyện thì khó hoàn thành. Do đó, yêu cầu đặt ra là phải có Bộ tiêu chí về huyện nông thôn mới để nhìn nhận lại vai trò chỉ đạo cấp huyện và việc công nhận huyện đạt chuẩn nông thôn mới chính xác, toàn diện.

Theo dự thảo Quyết định "về việc ban hành tiêu chí huyện nông thôn mới; thị xã, thành phố hoàn thành nhiệm vụ XDNTM", huyện đạt chuẩn nông thôn mới phải có 75% số xã trong huyện đạt chuẩn nông thôn mới và đạt 8 tiêu chí, gồm: quy hoạch, giao thông, điện, y tế-văn hóa-giáo dục, tổ chức sản xuất, môi trường, hệ thống tổ chức chính trị-xã hội và an ninh trật tự xã hội. Đối với thị xã, thành phố trực thuộc cấp tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới phải có 100% số xã thuộc thị xã, thành phố được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới. Thành phố trực thuộc Trung ương hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới có 100% số huyện thuộc thành phố được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới; có 100% số thị xã thuộc thành phố được công nhận hoàn thành nhiệm vụ XDNTM.

* Cần bám sát yêu cầu thực tiễn

Trên cơ sở dự thảo Bộ tiêu chí huyện nông thôn mới, các địa phương vùng ĐBSCL đã có nhiều đóng góp, đề xuất để Bộ tiêu chí huyện nông thôn mới thêm toàn diện, sát hợp với thực tiễn. Ông Nguyễn Thanh Truyền, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Long An, nhấn mạnh: "Phát triển sản xuất có vai trò quan trọng trong việc hoàn thành các tiêu chí nông thôn mới. Do đó, trong Bộ tiêu chí huyện nông thôn mới, tiêu chí số 5 về tổ chức sản xuất nên bổ sung thêm nội dung: thành lập Ban Chỉ đạo Kinh tế tập thể; mỗi huyện có mô hình ứng dụng công nghệ cao hoặc sản xuất theo chuỗi. XDNTM thực hiện ở các xã nhưng ở thị trấn, thị tứ cũng phải phấn đấu đạt tiêu chuẩn đô thị văn minh… để tạo sự phát triển, đổi mới đồng bộ". Đối với tiêu chí về quy hoạch, một số ý kiến đề xuất, huyện cần có cơ chế, chính sách để xây dựng mối liên kết giữa các huyện liền kề, có sự tương đồng để tạo bước đột phá trong phát triển kinh tế-xã hội. Tiêu chí giao thông, nội dung "tỷ lệ ki-lô-mét đường trục huyện đạt chuẩn theo cấp kỹ thuật của Bộ Giao thông vận tải, đảm bảo đi lại thuận tiện quanh năm" chỉ tiêu 100% là quá cao, cần điều chỉnh lại 75% cho vùng ĐBSCL ở giai đoạn 2016-2020…

Về giải pháp để thực hiện các tiêu chí, ông Nguyễn Hoàng Khải, Phó chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn tỉnh Bạc Liêu, cho biết: "Chúng tôi tiếp tục tuyên truyền sâu rộng Chương trình XDNTM đến các ngành, các cấp và tầng lớp nhân dân trên địa bàn các huyện, phấn đấu đạt chuẩn huyện nông thôn mới. Từ đó, huy động cả hệ thống chính trị, toàn xã hội và mỗi người dân trong huyện có hành động cụ thể, chung sức thi đua xây dựng huyện nông thôn mới. Trước mắt, các huyện khẩn trương rà soát, điều chỉnh, bổ sung quy hoạch huyện nông thôn mới theo hướng kết nối trong khai thác, sử dụng nguồn tài nguyên thiên nhiên; xây dựng, sử dụng cơ sở hạ tầng với các xã đạt chuẩn nông thôn mới và vùng phụ cận". Để đảm bảo chỉ đạo, điều hành thực hiện các nhiệm vụ, nội dung xây dựng huyện đạt chuẩn nông thôn mới, các tỉnh, thành vùng ĐBSCL nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Ban Chỉ đạo XDNTM từ huyện đến cơ sở, Ban Quản lý XDNTM cấp xã và Ban Phát triển ấp.

Theo ông Nguyễn Anh Thùy, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP Cần Thơ, khi Bộ tiêu chí huyện nông thôn mới ban hành, các bộ ngành Trung ương đề ra lộ trình, hướng dẫn cụ thể để địa phương thuận lợi trong khâu tổ chức thực hiện các tiêu chí về huyện đạt chuẩn nông thôn mới và mục tiêu XDNTM giai đoạn 2016-2020 được hiệu quả. Việc xây dựng xã đạt chuẩn nông thôn mới chủ yếu do hệ thống chính trị cấp xã và cộng đồng người dân làm chủ và tổ chức thực hiện trên nguyên tắc phát huy nội lực và nguồn vốn đầu tư từ ngân sách. Đối với xây dựng huyện đạt chuẩn nông thôn mới phải đảm bảo cả 2 yêu cầu: chỉ đạo theo từng đơn vị cấp xã để đạt điều kiện về tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới và số lượng, mức độ đạt tiêu chí của các xã còn lại trên địa bàn huyện, đồng thời phải đạt yêu cầu về chỉ đạo thực hiện theo lĩnh vực, theo chuyên ngành để đạt các tiêu chí của huyện nông thôn mới...

Theo ông Nguyễn Minh Tiến, Phó cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, Phó chánh văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương, Chương trình XDNTM đã bước sang giai đoạn mới. Giai đoạn 2016-2020, các tỉnh thành trong cả nước cùng hướng tới 2 bộ tiêu chí: Bộ tiêu chí nông thôn mới cấp xã và cấp huyện. Trên cơ sở Bộ tiêu chí huyện nông thôn mới sắp ban hành, các tỉnh, thành chỉ đạo các huyện căn cứ tình hình thực tế xây dựng Kế hoạch, Đề án, Quy hoạch tổng thể để tổ chức triển khai thực hiện nhằm sát với tình hình thực tế của địa phương, nhưng không hạ thấp chất lượng của các tiêu chí Trung ương đề ra. Ban Chỉ đạo tỉnh, thành phố cần có kế hoạch hỗ trợ cho các huyện đủ điều kiện đăng ký công nhận huyện nông thôn mới, sao cho huyện được công nhận phải đủ về chất và lượng theo yêu cầu. Việc ban hành tiêu chí huyện nông thôn mới không những tạo sự thống nhất, đồng bộ trong quá trình thực hiện mà còn mang tính khách quan, hạn chế tình trạng các huyện chạy thành tích, ảnh hưởng đến chất lượng hoàn thành mục tiêu của Chương trình.

Bài, ảnh: MỸ THANH