Với sự vào cuộc của Đảng, Chính phủ, các bộ ngành và địa phương thể hiện quyết tâm cao trong gỡ “thẻ vàng”, hướng tới nghề cá có trách nhiệm và bền vững.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến. Ảnh: Hoàng Hùng/TTXVN

Phóng viên TTXVN đã có cuộc trao đổi với Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến để làm rõ hơn những kết quả đạt được và sự sẵn sàng gỡ “thẻ vàng” của Việt Nam.

Xin Thứ trưởng cho biết, đến thời điểm này, tình hình khắc phục “thẻ vàng” IUU của EC đối với thủy sản khai thác của Việt Nam như thế nào? 

Qua hơn 8 năm Việt Nam bị EC cảnh báo “thẻ vàng” trong khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định (IUU), Việt Nam đã rất tích cực triển khai đồng bộ các giải pháp. Việt Nam đã xây dựng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, đặc biệt là Luật Thủy sản 2017 và các nghị định, thông tư hướng dẫn được ban hành đầy đủ và cập nhật theo tình hình thực tiễn. 

Có các văn bản chỉ đạo của Đảng như Văn bản số 81-CV/TW ngày 20/3/2020 chỉ đạo các cấp ủy, tổ chức đảng tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện hiệu quả công tác phòng, chống khai thác IUU; Chỉ thị số 32-CT/TW của Ban Bí thư ngày 10/4/2024 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác chống khai thác IUU và phát triển bền vững ngành thủy sản. Chính phủ ban hành Nghị quyết số 52/NQ-CP ngày 22/4/2024 về Chương trình hành động và kế hoạch triển khai Chỉ thị số 32-CT/TW của Ban Bí thư. Nghị quyết số 04/2024/NQ-HĐTP ngày 12/6/2024 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật Hình sự về truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi liên quan đến khai thác, mua bán, vận chuyển trái phép thủy sản…

Trưởng Ban chỉ đạo quốc gia IUU là Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà họp chỉ đạo liên tục. Đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ chủ trì các cuộc họp và tuyên chiến với khai thác IUU. Đến nay, Việt Nam đã có nhiều kết quả rất tích cực trong khắc phục “thẻ vàng” IUU.

Xin Thứ trưởng chia sẻ về các kết quả đó?

Về quản lý đội tàu, toàn bộ đội tàu đã được cập nhật trên cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase). Với các tàu không đủ điều kiện khai thác, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo các địa phương, đặc biệt là công an cơ sở kiểm soát chặt, không cho tàu ra khơi.

Gần 100% tàu cá thuộc diện bắt buộc đã được lắp thiết bị giám sát hành trình (VMS). Những trường hợp chưa lắp là tàu không còn hoạt động hoặc chờ giải bản. Việc giám sát hành trình được thực hiện chặt chẽ từ xuất bến đến cập cảng. Thời gian tới, với ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số, sự kết nối VNFishbase với nhật ký điện tử, truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác điện tử (eCDT)… đến xử lý vi phạm hành chính được kết nối liên thông. Đây là công cụ quan trọng để quản lý toàn trình về tàu cá gắn với VNeID.

Về truy xuất nguồn gốc, nhật ký khai thác điện tử sẽ minh bạch được toàn chuỗi sản phẩm từ khai thác trên biển để cấp giấy chứng nhận nguyên liệu thủy sản (SC) và giấy chứng nhận nguồn gốc thủy sản khai thác (CC).

Về nhập khẩu, theo Hiệp định các biện pháp quốc gia có cảng (PSMA), Việt Nam sẽ phải thực hiện trách nhiệm của mình. Thủy sản khai thác xuất khẩu đi EU đều tập trung ở 51 cảng cá chỉ định và được cấp giấy chứng nhận nguyên liệu thủy sản (SC).

Các đội tàu neo đậu tại cửa biển sông Đốc (tỉnh Cà Mau). Ảnh: Chanh Đa/TTXVN

Về xử lý vi phạm hành chính, Việt Nam đã xử lý gần xong các tàu vi phạm quy định VMS, chỉ còn 0,33%, các địa phương đang quyết liệt xử lý. Đây là sự chuyển biến rất tích cực mà EU khuyến nghị.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang giải trình bổ sung với EC về xử lý vi phạm hành chính với tàu vi phạm vùng biển nước ngoài, truy xuất nguồn gốc với cá cờ kiếm nhập khẩu.

Như vậy, Việt Nam đã giải quyết rất đồng bộ từ các chỉ đạo của Đảng, Chính phủ, văn bản quy phạm pháp luật và đã đem lại chuyển biến rõ, tích cực, đặc biệt là việc ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong quản lý cơ sở dữ liệu, quản lý toàn trình tàu cá. Đây là công cụ quan trọng để truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác.

Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, Thứ trưởng đánh giá thế nào về sự sẵn sàng của Việt Nam để đón đoàn kiểm tra EC thời gian tới?

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã trình Chính phủ báo cáo và xây dựng kịch bản tiếp đón đoàn EC. Dựa trên kết quả thực hiện trong thời gian qua, Việt Nam tin tưởng những thay đổi rõ rệt trong quản lý nghề cá sẽ gỡ được “thẻ vàng” của EC và duy trì nghề cá hội nhập, có trách nhiệm, minh bạch và bền vững.

Thứ trưởng khuyến cáo gì với cộng đồng ngư dân và các địa phương ven biển?

Trong hơn 8 năm qua, cả hệ thống chính trị đã nỗ lực vào cuộc để gỡ “thẻ vàng”. Chỉ thị số 32-CT/TW đã nhấn mạnh “đây là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách, có ý nghĩa lâu dài đối với phát triển bền vững ngành thuỷ sản; là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, trước hết là các cấp uỷ, tổ chức đảng, người đứng đầu ở ngành, địa phương”.  Thủ tướng Chính phủ cũng chỉ đạo người đứng đầu các bộ, ngành, Bí thư, Chủ tịch các tỉnh thành chỉ đạo quyết liệt với tinh thần tuyên chiến với IUU.

Với tinh thần này, tôi cho rằng Việt Nam sẽ gỡ được "thẻ vàng" và duy trì nghề cá có trách nhiệm, truy xuất nguồn gốc minh bạch và phát triển bền vững.

Xin cảm ơn Thứ trưởng!

Bài cuối: Hành trình hồi sinh nguồn lợi từ biển

Bích Hồng/TTXVN (Thực hiện)