Bóng đá tại Hội khỏe Phù Đổng - một sân chơi của học sinh, nhưng đa phần cầu thủ các đội đều là học sinh các trường năng khiếu. Ảnh: MINH THẢO

Đoàn thể thao sinh viên Việt Nam vừa kết thúc thi đấu tại Đại hội thể thao dành cho sinh viên khu vực Đông Nam Á diễn ra trên đất Lào, với thành tích 14 HCV, 13 HCB, 9 HCĐ, xếp ở vị trí thứ nhì, sau Malaysia. Thành tích này có thể làm các nhà quản lý ngành giáo dục và thể thao vui mừng. Nhưng nếu nhìn vào thực chất lại không thể vui bởi những "chiến công" đạt được đều là của các tuyển thủ quốc gia, thậm chí có cả một số nhà vô địch thế giới.

Ở môn Taekwondo, đội hình dự đại hội hoàn toàn là những thành viên của đội tuyển Việt Nam. Trong đó, riêng nhóm thi quyền tập hợp gần như đầy đủ các võ sĩ vừa đoạt 1 HCV, 5 HCB, 2 HCĐ tại giải vô địch thế giới. Tất nhiên với đẳng cấp vượt trội của những vận động viên quốc gia, đoàn Việt Nam đoạt HCV một cách dễ dàng.

Gần 90% trong số 170 vận động viên sinh viên Việt Nam tham gia Đại hội tại Lào đang hay từng là tuyển thủ quốc gia. Đáng nói hơn là có hơn nửa số đó còn đang ở thời đỉnh cao.

Lý giải về điều này, các nhà quản lý đã vịn vào điều lệ Đại hội mà theo đó mọi đối tượng sinh viên đều được quyền dự tranh. Các tuyển thủ Việt Nam đều đảm bảo đúng quy định vì đều là… sinh viên, chứ tuyệt đối không hề có chuyện thuê, mượn. Họ cũng viện dẫn, các đoàn nước bạn cũng có rất nhiều vận động viên hay cựu vận động viên quốc gia góp mặt. Nếu căn cứ vào điều lệ, chẳng có gì đáng để phàn nàn. Nhưng thực tế các quốc gia như Thái Lan, Malaysia hay Singapore đều có vận động viên đẳng cấp tham gia Đại hội, nhưng họ cũng là sinh viên đích thực. Trước khi được phát hiện đi theo con đường thể thao chuyên nghiệp, bản thân các vận động viên này là học sinh, sinh viên của các trường. Đơn giản vì ở các quốc gia này, thể thao học đường, nhất là ở bậc đại học, phát triển rất mạnh nên thành phần vận động viên quốc gia đa số xuất phát từ trường học.

Định hướng phát triển thể thao thành tích cao của các nước mạnh về thể thao đều lấy gốc từ việc xã hội hóa thể thao, trong đó, thể thao học đường chính là một nhánh quan trọng. Các nước quan tâm, chú trọng đến việc phát triển phong trào thể thao tại các trường, từ đó chọn lọc những nhân tố xuất sắc vào đội ngũ vận động viên quốc gia thi đấu đỉnh cao. Trong khi đó, ở Việt Nam, khi có các giải đấu, các trường lại đi "mượn quân" của các đội tuyển và hợp thức hóa bằng việc cho vận động viên nhập học vào trường. Như vậy, nghiễm nhiên thành tích của vận động viên đó sẽ đóng góp vào cuộc chạy đua danh hiệu của nhà trường.

Học sinh, sinh viên Việt Nam cũng có các giải lớn để thi thố tài năng như Đại hội thể thao sinh viên, Hội khỏe Phù Đổng, nhưng các vận động viên tham gia các cuộc thi này đều có chế độ từ các sở, ngành và là kiểu "gà chọi". Do vậy, mục tiêu phát triển thể thao học đường của các cuộc thi này không thực hiện được. Hệ quả là thể thao Việt Nam không chỉ thua kém trong các cuộc tranh tài, mà sâu xa hơn là sự tăng chậm về thể chất của người Việt Nam so với mức tăng của các nước khác trên thế giới.

Vì vậy thành tích của đoàn thể thao Việt Nam tại Đại hội thể thao sinh viên khu vực Đông Nam Á ở Lào không có gì đáng mừng, khi mà ta dùng vận động chuyên nghiệp để đi thi đấu, chẳng khác nào dùng "dao mổ trâu để đi giết gà".

THIÊN QUỐC