Thời gian gần đây, vùng Biển Đông trở nên “dậy sóng” trước những hành động gây hấn của Trung Quốc, trong khi những tranh chấp chủ quyền lãnh hải “âm ỉ” giữa các nước Đông Bắc Á luôn chực chờ đe dọa sự ổn định ở khu vực.

Căng thẳng leo thang mới nhất là giữa Nhật Bản với Hàn Quốc, khi hôm 14-7, Bộ Ngoại giao Nhật yêu cầu các nhân viên bộ này tẩy chay hãng Hàng không Korean Air của Hàn Quốc, sau một chuyến bay bất thường của hãng này qua vùng lãnh thổ tranh chấp giữa hai nước hôm 16-6. Cụ thể là chiếc máy bay hành khách A380 mới mua của Korean Air bay qua hai đảo mà Nhật gọi là Takeshima nằm ở Biển Nhật Bản, còn Hàn Quốc gọi là Dokdo nằm ở vùng Biển Đông của nước này. Với thái độ giận dữ trong cuộc họp báo một tuần sau đó, Ngoại trưởng Nhật Takeaki Matsumoto gọi chuyến bay của Korean Air là “hành động vi phạm không phận” và “rất lấy làm tiếc”. Ông Matsumoto đã chỉ thị nhân viên tránh đi công tác bằng các chuyến bay của Korean Air trong một tháng bắt đầu từ thứ hai tuần sau.

Hai đảo tranh chấp giữa Nhật Bản và Hàn Quốc, nhìn từ máy bay. Ảnh: Yonhap

Hành động của Bộ Ngoại giao Nhật chủ yếu là để đánh động dư luận, chứ không ảnh hưởng gì nhiều tới quan hệ thương mại hay kinh tế song phương. Tuy nhiên, chỉ thị của Ngoại trưởng Matsumoto cho thấy sự nhạy cảm giữa hai nước về vấn đề ai kiểm soát 2 hòn đảo nhỏ, với chỉ hơn 200.000 m2, nhưng nếu nắm chủ quyền sẽ mở rộng vùng lãnh hải thêm 200 hải lý xung quanh đảo. Động thái này còn cho thấy cuộc tranh cãi dai dẳng giữa hai nước dường như đã “tăng nhiệt” trong vài tháng gần đây, nhất là khi nhiều quan chức tỉnh Shimane (Nhật cho rằng đảo tranh chấp thuộc tỉnh Shimane từ năm 1905) tuần rồi đã nhất trí trình kiến nghị lên Chính phủ Nhật đòi đưa vụ tranh chấp lãnh thổ này ra Tòa Công lý Quốc tế.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Hàn Quốc phản ứng mạnh khi kêu gọi Tokyo lập tức rút lại hành động tẩy chay Korean Air và cho rằng “hoàn toàn vô lý khi Nhật Bản tuyên bố chủ quyền nhóm đảo còn tranh chấp giữa hai nước”. Hàn Quốc đã duy trì kiểm soát đảo này nhiều thập niên, từ khi thoát khỏi chế độ thuộc địa của Nhật giai đoạn 1910-1945.

Hàn Quốc chỉ là một trong ba nước láng giềng mà Nhật đang tranh chấp chủ quyền trên biển. Nhật tiếp tục tranh cãi với Nga về khu vực mà họ gọi là Vùng lãnh thổ phía Bắc, còn Nga gọi là Nam Kuril do Liên Xô nắm quyền kiểm soát sau Chiến tranh Thế giới thứ hai. Ngày kỷ niệm “Vùng lãnh thổ phía Bắc” hàng năm vào năm nay của Nhật diễn ra trong bối cảnh căng thẳng quan hệ với Nga leo thang sau khi Tổng thống Nga Dmitry Medvedev tới thăm quần đảo này. Hồi tháng 2, Thủ tướng Nhật Naoto Kan đề cập tới chuyến thăm của ông Medvedev là “sự xúc phạm không thể tha thứ”.

Đầu tháng 7 này, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã phản đối các hoạt động đánh bắt cá của Nhật Bản ở vùng biển tranh chấp quần đảo mà Nhật gọi là Senkaku, còn Trung Quốc gọi là Điếu Ngư, ở ngoài khơi đảo Okinawa. Sự kiện trên diễn ra sau những căng thẳng giữa hai nước hồi năm ngoái, khi Nhật Bản bắt giữ thuyền trưởng tàu cá Trung Quốc Chiêm Kỳ Hùng vì để tàu va chạm với tàu tuần duyên của Nhật ở vùng đảo này.

Bên cạnh đó, theo hãng tin Kyodo, Hàn Quốc đã quyết định trình kiến nghị phần mở rộng thềm lục địa của nước này ở biển Hoa Đông lên Ủy ban Giới hạn Thềm lục địa Liên Hiệp Quốc trong năm nay, động thái dự kiến sẽ kích động tranh cãi với Trung Quốc và Nhật Bản về phạm vi khu vực đặc quyền kinh tế. Năm 2009, Seoul đã gởi đơn lên ủy ban trên, tuyên bố kiểm soát 19.000 m2 bên ngoài đường lãnh hải cơ bản 200 hải lý, bao phủ vùng lãnh thổ nằm ở khu vực phát triển chung Hàn - Nhật phía Nam đảo Jeju. Tuyên bố này không chỉ gây ra tranh cãi với Nhật mà còn cả với Trung Quốc.

N. KIỆT (Theo WSJ, Yonhap, Kyodo)