Công ty xuất khẩu nhiên liệu hạt nhân Tenex (Techsnabexport) thuộc Cơ quan năng lượng hạt nhân liên bang Nga (Rosatom) vừa ký một hợp đồng cung cấp trực tiếp uranium làm giàu ở mức độ thấp cho tập đoàn điện khí Exelon của Mỹ giai đoạn 2014-2020. Chi tiết về giá trị hợp đồng và khối lượng uranium cung cấp chưa được tiết lộ. Exelon đang sở hữu và sản xuất hơn 38.000 MW điện, bán các thiết bị năng lượng, truyền tải và phân phối điện cho khoảng 5,4 triệu khách hàng ở bang Illinois và Pennsylvania, đồng thời cung cấp khí đốt thiên nhiên cho 480.000 khách hàng tại bang Philadelphia. Hồi tháng 5, Tenex cũng đã ký 3 thỏa thuận bán trực tiếp uranium trị giá hơn 1 tỉ USD cho tập đoàn khí đốt và điện lực Fuelco của Mỹ.
Đây là những thương vụ cung cấp uranium thuần túy vì mục đích thương mại đầu tiên giữa Nga và Mỹ, sau khi hai nước giải quyết xong những bất đồng về xuất nhập khẩu uranium phục vụ ngành công nghiệp điện hạt nhân dân sự hồi tháng 2-2008. Theo thỏa thuận đạt được, Washington đồng ý để Mát-xcơ-va bán trực tiếp uranium được làm giàu ở mức độ thấp cho các công ty điện lực Mỹ mà không phải qua Tập đoàn làm giàu uranium (trước đây thuộc Bộ Năng lượng Mỹ). Thật ra, Nga đã bắt đầu bán uranium tái chế từ kho vũ khí hạt nhân cho Mỹ từ năm 1993, theo thỏa thuận được gọi là “Chương trình từ megaton đến megawatt”. Nhưng những hợp đồng trong chương trình này không thuần túy mang tính thương mại mà còn có yếu tố không phổ biến vũ khí hạt nhân.
Là nước sở hữu khoảng 40% khả năng làm giàu uranium của thế giới từ thời Xô-viết, Nga hiện là nhà cung cấp uranium làm giàu lớn nhất cho các nhà máy điện hạt nhân của Mỹ. Những hợp đồng vừa được ký kết sẽ giúp Nga bán trực tiếp uranium tinh khiết (không phải tái chế từ vũ khí hạt nhân) cho thị trường tiêu thụ nhiên liệu hạt nhân khổng lồ của Mỹ, và điều này nằm trong kế hoạch chiếm lĩnh 30% thị trường uranium làm giàu trên thế giới của Rosatom. Những năm qua, Mát-xcơ-va đã theo đuổi các hợp đồng cung cấp uranium làm giàu cho các nước phát triển như Pháp, Hà Lan, Đức, Nhật Bản, đồng thời tăng cường bán cho Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ, Trung Quốc. Mới đây, Nga đã cung cấp 80 tấn uranium làm giàu ở mức độ thấp trị giá 46 triệu USD cho nhà máy điện hạt nhân Bushehr của Iran.
Theo Hiệp hội hạt nhân thế giới, Nga chiếm 10% trữ lượng uranium của thế giới, so với 15% của Kazakhstan và 23% của Australia. Hiện Nga là nước nhập khẩu chủ yếu uranium của Kazakhstan và đang chờ quyết định của chính quyền Australia cho phép khai thác mỏ uranium U308 lớn nhất thế giới để phục vụ ngành công nghiệp làm giàu uranium xuất khẩu. Việc thế giới hướng tới mục tiêu phát triển năng lượng tái sinh, trong đó có năng lượng hạt nhân, đang mở ra cơ hội rất lớn cho sản phẩm uranium làm giàu của Nga.
Còn đối với Mỹ, việc tăng cường mua uranium làm giàu ở mức độ thấp của Nga không chỉ đáp ứng mục tiêu phát triển mạnh năng lượng tái sinh mà còn có dụng ý không để Nga bán loại nhiên liệu này cho các nước có khả năng sản xuất vũ khí hạt nhân, đồng thời khuyến khích các nước mua uranium đã được làm giàu thay vì tự mình làm giàu uranium.
PHÚC GIA AN
(Theo Nytimes, Reuters, UIN)
