Liên minh châu Âu (EU) vừa tổ chức hội nghị thượng đỉnh mang tính lịch sử nhằm mở rộng khối với sự tham dự của lãnh đạo các nước ứng cử viên.

Các quan chức EU trình bày gói mở rộng khối hôm 4-11. Ảnh: Reuters

Động lực mới cho đàm phán

Đây là diễn đàn đối thoại trực tiếp đầu tiên giữa lãnh đạo EU và các nước ứng viên, nhằm thảo luận về chính sách mở rộng của khối sang phía Đông và Đông Nam. Tham gia hội nghị có Chủ tịch Hội đồng châu Âu António Costa, Ủy viên Phụ trách mở rộng EU Marta Kos cùng nguyên thủ các quốc gia ứng viên gồm Ukraine, Moldova, Serbia, Albania, Montenegro và Bắc Macedonia.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen đã tái khởi động tiến trình mở rộng này và đổi tên thành “Thống nhất châu Âu”.

Sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine và EU đối mặt với những thay đổi địa chính trị nhanh chóng, Brussels đã tiếp thêm động lực mới cho các cuộc thảo luận về kế hoạch mở rộng, coi quá trình này là chìa khóa cho an ninh, sức mạnh kinh tế và các giá trị dân chủ của châu Âu.

Tuy nhiên, lộ trình của mỗi ứng viên EU vướng những thách thức khác nhau. Ukraine nộp đơn xin gia nhập chỉ 4 ngày sau khi xung đột bùng phát vào tháng 2-2022 và được trao tư cách ứng viên trong thời gian nhanh kỷ lục, chỉ 4 tháng. 

Moldova tiếp bước Ukraine, nộp đơn vào tháng 3-2022 và cũng nhận được tư cách ứng viên. EC kỳ vọng nước này sẽ hoàn tất các cuộc đàm phán từ nay đến năm 2027, “nhanh gấp đôi” so với các ứng viên thông thường. Con đường gia nhập EU của Moldova diễn ra bất chấp sự can thiệp từ Nga.

Serbia thì đàm phán từ năm 2014 sau khi nộp đơn xin gia nhập EU năm 2009, nhưng tỷ lệ ủng hộ của công chúng đã giảm từ hơn 70% vào đầu thập niên 2000 xuống khoảng 40% hiện nay. Tuy nhiên, cả Belgrade và Brussels đều tái khẳng định rằng vị trí của Serbia nằm trong khối.

Albania nộp đơn năm 2009, hiện dẫn đầu cuộc đua khi đã mở tất cả 33 chương và tạm kết thúc 7 chương đàm phán.

Bắc Macedonia nộp đơn từ năm 2004 nhưng sau đó gặp trở ngại do các tranh chấp lịch sử và ngôn ngữ với Bulgaria, khiến tiến trình bị đình trệ.

Mục tiêu sớm nhất vào năm 2030

Hội nghị trên diễn ra cùng ngày EC công bố gói mở rộng EU năm 2025, một bản báo cáo thường niên nhằm theo dõi tiến độ của các quốc gia ứng viên và định hướng cho các bước đi sắp tới.

Phát biểu khi trình bày báo cáo, Đại diện cấp cao EU phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại Kaja Kallas cho biết liên minh có thể chào đón thành viên mới sớm nhất vào năm 2030.

Bà Kallas nhấn mạnh việc các quốc gia mới gia nhập EU vào năm 2030 là mục tiêu thực tế. Quan chức EU cũng ca ngợi Montenegro là quốc gia đạt nhiều tiến bộ nhất trong tiến trình gia nhập và nước này cùng với Albania đang dẫn đầu nhóm ứng viên.

Đối với Ukraine, bà Kallas đánh giá tấm vé gia nhập EU có thể là sự đảm bảo an ninh quan trọng cho nước này và chưa có quốc gia ứng viên nào từng thực hiện những cải cách toàn diện như thế trong thời chiến.

Trong khi đó, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết mong muốn Kiev gia nhập EU trước năm 2030, nhưng điều này rất khó xảy ra do quy mô cải cách mà các nước ứng viên phải thực hiện, cũng như sự miễn cưỡng của các thành viên về việc kết nạp một quốc gia nghèo đói và bị chiến tranh tàn phá.

HẠNH NGUYÊN (Tổng hợp)