Trung Quốc đã đổ hàng tỉ USD vào châu Phi để có thêm bạn bè và tăng tầm ảnh hưởng tại các tổ chức đa phương như Liên Hiệp Quốc hay Tổ chức Y tế Thế giới. Tuy nhiên, cách xử lý trong cuộc chiến chống COVID-19 liên quan đến công dân châu Phi tại Trung Quốc và vấn đề giảm gánh nặng nợ cho lục địa đen đang khiến vị thế ngoại giao của Bắc Kinh bị lung lay.

Tuyến đường tại thủ đô Addis Ababa (Ethiopia) tiêu điều vì COVID-19. Ảnh: AP

Một nhóm các đại sứ châu Phi ở thủ đô Bắc Kinh mới đây đã viết thư gửi Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị để khiếu nại về việc công dân từ Togo, Nigeria và Benin sinh sống ở thành phố Quảng Châu (thủ phủ tỉnh Quảng Đông, miền Nam Trung Quốc) bị đuổi ra khỏi nhà và bị buộc xét nghiệm COVID-19. Một số người thậm chí còn bị yêu cầu cách ly một mình trong khách sạn.

Vụ việc đã gây ra sự bất bình trên khắp châu Phi cũng như trong cộng đồng những người di cư, dẫn đến cuộc “võ mồm” ngoại giao hiếm hoi giữa các quan chức Trung Quốc và châu Phi, đồng thời phá vỡ truyền thống lâu đời của châu Phi là không lên tiếng phản ánh những vấn đề gặp phải với Trung Quốc - đối tác thương mại lớn nhất của lục địa đen. Vụ việc căng thẳng đến nỗi Đại sứ Trung Quốc tại Nigeria Zhou Pingjian bị triệu tập để làm rõ thông tin Bắc Kinh ngược đãi công dân đến từ các nước châu Phi.

Giới chức Mỹ, trong đó có Tibor Nagy, trợ lý ngoại trưởng phụ trách chính sách châu Phi, cũng mạnh mẽ lên án cách hành xử như trên đối với người châu Phi tại Trung Quốc, dẫn tới việc Bắc Kinh tố Washington “châm dầu vào lửa” trong mối quan hệ Trung-Phi.

Để xoa dịu căng thẳng, Zhang Minjing, cố vấn chính trị Phái bộ Trung Quốc tại châu Phi, phải lên tiếng thanh minh: “Trung Quốc lên án hành động phân biệt đối xử nhằm vào bất kỳ nhóm người cụ thể nào. Trung Quốc và châu Phi không những là những người anh em mà còn là đồng chí. Chúng tôi luôn ở bên nhau dù mưa hay nắng”.

 Vấn đề càng trở nên trầm trọng thêm khi Trung Quốc miễn cưỡng tán thành quyết định của Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) nhằm cho phép các nước châu Phi hoãn thanh toán nợ cho đến cuối năm nay, bất chấp lời kêu gọi xóa nợ cho các quốc gia trong khu vực của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron. Trong khi đó, Bắc Kinh đã vượt mặt Ngân hàng Thế giới trở thành “chủ nợ” lớn nhất của châu Phi. Theo Sáng kiến ​​Nghiên cứu Trung Quốc - châu Phi thuộc Trường nghiên cứu quốc tế tiên tiến Johns Hopkins (Mỹ), Chính phủ và Ngân hàng Phát triển Trung Quốc đã cho châu Phi vay hơn 150 tỉ USD trong giai đoạn 2000-2018.

Dù không ai hy vọng Trung Quốc sẽ đánh mất vị trí là đối tác cho vay và thương mại song phương lớn nhất của châu Phi, nhưng giới phân tích và giới ngoại giao châu Phi nói rằng khả năng quan hệ Trung-Phi bị ảnh hưởng là khó tránh khỏi. “Rất nhiều căng thẳng hiện hữu trong quan hệ Trung-Phi. Tôi nghĩ đây chỉ là 2 trong số rất nhiều vấn đề tồn đọng trong quan hệ giữa đôi bên” - Cobus van Staden, chuyên gia nghiên cứu cấp cao tại Viện các vấn đề quốc tế Nam Phi, cho biết.

TRÍ VĂN (Theo POLITICO)