Bất chấp những tiến bộ trong ứng phó biến đổi khí hậu, các nhà khoa học cảnh báo môi trường châu Âu đang bị suy thoái nghiêm trọng, đe dọa khả năng cạnh tranh và chất lượng cuộc sống người dân lục địa này.

Hạn hán và các hiện tượng thời tiết cực đoan gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế châu Âu. Ảnh: AgWeb

Đây là kết luận trong báo cáo đánh giá toàn diện về môi trường, khí hậu và tính bền vững của khu vực do Cơ quan Môi trường châu Âu (EEA) vừa công bố.

Mặc dù có tiến bộ trong các lĩnh vực như giảm phát thải khí nhà kính và tăng cường năng lượng tái tạo, nhưng các nhà khoa học đánh giá môi trường châu Âu nhìn chung đang ở tình trạng “không tốt”. Đặc biệt, với việc Liên minh châu Âu (EU) cắt giảm các quy tắc bảo vệ môi trường, nền kinh tế phụ thuộc vào hệ sinh thái tự nhiên khu vực sẽ “chết nhanh hơn bao giờ hết”.

Thiên nhiên suy thoái 

Theo báo cáo công bố mỗi 5 năm, thiên nhiên khu vực đang phải đối mặt với tình trạng suy thoái, khai thác quá mức và mất đa dạng sinh học.

Cụ thể, có hơn 80% hệ sinh thái của châu Âu đang trong tình trạng kém hoặc xấu trong khi 60-70% đất bị thoái hóa. Số lượng côn trùng ở một số khu bảo tồn cũng giảm 75%. Xu hướng này vẫn tiếp diễn, làm ảnh hưởng các mục tiêu phục hồi thiên nhiên của EU vào năm 2030. Cùng với biến đổi khí hậu, áp lực dai dẳng từ các mô hình sản xuất và tiêu dùng không bền vững được xem là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trên, đe dọa trực tiếp sự ổn định, an ninh và mức sống của người dân nơi đây.

Không chỉ đất mà tài nguyên nước ở châu Âu cũng đang chịu áp lực nghiêm trọng. Được biết, tình trạng thiếu nước ảnh hưởng đến khoảng 1/3 châu Âu và chỉ 37% diện tích nước mặt duy trì trạng thái sinh thái tích cực. Bên cạnh do quản lý yếu kém, sản xuất nông nghiệp lạm dụng phân bón và thuốc trừ sâu là tác nhân chính khiến chất lượng nước bị ảnh hưởng, dẫn đến tình trạng các loài sinh vật thủy sinh biến mất.

Hao hụt “hồ chứa carbon”

Các “hồ chứa carbon” tự nhiên như rừng, đất than bùn và đại dương có vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Nhưng thập kỷ qua, khả năng hấp thụ và lưu trữ carbon từ khí quyển của các hệ sinh thái tự nhiên này ở EU đã giảm khoảng 30% do nạn khai thác gỗ, cháy rừng dữ dội và hạn hán.

Đây là vấn đề lớn trong bối cảnh EU chật vật thống nhất các mục tiêu quan trọng về khí hậu nhằm đẩy nhanh quá trình chuyển đổi xanh. Theo tính toán, châu Âu là lục địa nóng lên nhanh nhất hành tinh với nhiệt độ tăng gấp đôi tốc độ trung bình toàn cầu. Giữa những đợt nắng nóng kỷ lục trong mùa hè này, các quốc gia trên khắp lục địa phải vật lộn với cháy rừng dữ dội, thiêu rụi hơn 1 triệu héc-ta đất. EEA ước tính, các hiện tượng thời tiết và khí hậu cực đoan như cháy rừng, lũ lụt khiến EU thiệt hại kinh tế khoảng 865 tỉ USD trong giai đoạn 1980-2023.

Mục tiêu kinh tế tuần hoàn tiến triển chậm chạp

EU đã cắt giảm 37% lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính so với năm 1990 và tăng gấp đôi năng lượng tái tạo trong sản xuất điện. Điều này cho thấy khu vực đang đi đúng hướng để đạt mục tiêu cắt giảm 55% lượng khí thải nhà kính vào năm 2030. Nhưng tốc độ khủng hoảng khí hậu diễn ra nhanh hơn tiến trình này, gây thiệt hại lớn cho kinh tế châu Âu.

Mặt khác, nền kinh tế khu vực vẫn còn lãng phí và phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu nguyên liệu thô từ nơi khác. Theo EEA, tỷ lệ tái chế ở EU tuy tăng lên nhưng có rất ít tiến bộ trong việc tái sử dụng. Trong hơn 13 năm, tỷ lệ sử dụng vật liệu tuần hoàn - tức tỷ lệ tái chế và tái sử dụng vật liệu so với vật liệu nguyên sinh - chỉ tăng 1,1%. Nếu thực trạng này kéo dài, châu Âu sẽ không đạt mục tiêu nền kinh tế tuần hoàn vào năm 2030. 

Trước báo cáo của EEA, các quan chức EU coi đây là lời nhắc nhở nghiêm túc về tầm quan trọng của việc duy trì và củng cố các chính sách thúc đẩy tham vọng xanh. Trong đó, việc giảm thiểu carbon trong nền kinh tế, chuyển đổi sang nền kinh tế tuần hoàn ít chất thải, giảm thiểu ô nhiễm và quản lý tài nguyên thiên nhiên có trách nhiệm hơn là những yêu cầu hết sức cấp thiết, vì nó giúp đảm bảo các khía cạnh thiết yếu của phúc lợi châu Âu như an ninh lương thực và nước uống sạch; đồng thời là cơ sở cho sự tiến bộ và tương lai an toàn cho người dân châu Âu.

MAI QUYÊN (Theo DW, Politico)