Trung Quốc đang đẩy mạnh phát triển các cụm vệ tinh quỹ đạo thấp trong bối cảnh các cơ quan quản lý đặt ra khuôn khổ để đẩy nhanh quá trình thương mại hóa công nghệ này. Song, rào cản lớn nhất đối với tham vọng của Bắc Kinh vẫn là việc thiếu các phương tiện phóng tái sử dụng - bước đột phá cho phép công ty khai phá không gian SpaceX của tỉ phú Elon Musk cắt giảm chi phí và mở rộng dịch vụ Internet vệ tinh Starlink một cách nhanh chóng.

Theo tờ Asia Times, Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc (MIIT) vừa ban hành chỉ thị mới, trong đó nhấn mạnh nỗ lực của chính phủ nhằm chuyển đổi truyền thông vệ tinh, từ nghiên cứu sang dịch vụ tiêu dùng. Chỉ thị kêu gọi các nhà mạng viễn thông hợp tác với các nhà khai thác vệ tinh, cùng nhau xây dựng cơ sở hạ tầng và cung cấp băng thông rộng tốc độ cao cho các khu vực chưa được phủ sóng trên đất liền, trên biển và cả trên không. Chỉ thị cũng khuyến kích triển khai các thử nghiệm thương mại về Internet vạn vật (IoT) qua vệ tinh, các ứng dụng trong vận tải biển, hàng không và ứng phó thảm họa.

“Trung Quốc sẽ đẩy nhanh việc xây dựng các hệ thống Internet vệ tinh để đạt được sự phát triển chất lượng cao. Các cuộc thử nghiệm thương mại về truyền thông quỹ đạo thấp sẽ được thực hiện vào đúng thời điểm để thúc đẩy đổi mới, cung cấp kết nối tốc độ cao trên toàn thế giới và mở rộng các kịch bản ứng dụng đa dạng. Các doanh nghiệp tư nhân được khuyến khích sử dụng hợp pháp tài nguyên vệ tinh, từ đó sẽ kích hoạt các tài sản hiện có, mở rộng dịch vụ cung cấp và giúp xây dựng một thị trường truyền thông vệ tinh sôi động hơn” - chỉ thị của MIIT nhấn mạnh.

Theo chỉ thị, Trung Quốc sẽ tích hợp truyền thông vệ tinh với các công nghệ mới nổi như 5G, 6G và trí tuệ nhân tạo (AI), đồng thời đẩy nhanh tiến độ phát triển các mạng không dây. Được biết, Trung Quốc đặt mục tiêu có hơn 10 triệu người dùng thông tin vệ tinh vào năm 2030, đưa công nghệ này ngang hàng với cáp quang và 5G, trở thành cơ sở hạ tầng chiến lược.

Cho đến nay, 2 dự án truyền thông vệ tinh tham vọng nhất của Trung Quốc là Thiên Phàm và Quốc Mạng.

Do Công ty Công nghệ Vệ tinh Không gian Thượng Hải vận hành, Thiên Phàm đặt mục tiêu phủ sóng khu vực với 648 vệ tinh vào cuối năm 2025, phủ sóng toàn cầu với 1.296 vệ tinh vào năm 2027 và hoàn thành việc xây dựng khoảng 15.000 vệ tinh vào năm 2030. Đến nay, khoảng 90 vệ tinh thuộc dự án Thiên Phàm đã được phóng lên quỹ đạo.

Trong khi đó, do Tập đoàn Mạng lưới Vệ tinh Trung Quốc điều hành, Quốc Mạng đặt mục tiêu phóng 13.000 vệ tinh lên quỹ đạo Trái đất tầm thấp, 400 vệ tinh trong số này sẽ được phóng vào năm 2027. Tính đến giữa năm 2025, 72 vệ tinh thuộc dự án Quốc Mạng đang hoạt động trên quỹ đạo.

Đáng chú ý, dù chưa phóng vệ tinh nào lên quỹ đạo, mạng lưới vệ tinh Honghu-3 do Công ty Công nghệ Lanjian Hongqing Shanghai vận hành đặt mục tiêu phủ sóng khu vực với 1.296 vệ tinh vào năm 2027 trước khi đưa 15.000 vệ tinh lên quỹ đạo vào năm 2030.

Song, liệu các dự án trên có thể khắc phục được tình trạng thiếu tên lửa tái sử dụng hay không vẫn là câu hỏi quyết định trong bối cảnh Trung Quốc tìm cách thu hẹp khoảng cách với Starlink, dịch vụ Internet vệ tinh đang mở rộng nhanh chóng đến mức trở thành nhà cung cấp mặc định của thế giới.

 Tên lửa Trường Chinh 8A được phóng từ Trung tâm phóng vũ trụ Văn Xương ở tỉnh Hải Nam hồi tháng 3. Ảnh: China Daily

Hiện kế hoạch sản xuất phiên bản thu hồi của tên lửa Trường Chinh 8 đã bị hoãn bởi “một số lý do nhất định”. Bắc Kinh đang dựa vào Trường Chinh 8A, loại tên lửa không thể tái sử dụng, để phóng vệ tinh lên quỹ đạo.

Được Tập đoàn Khoa học và Công nghệ Hàng không Vũ trụ Trung Quốc chế tạo, Trường Chinh 8A sử dụng động cơ YF-100 và đang là công cụ đắc lực cho các vụ phóng vệ tinh của Trung Quốc. Tuy nhiên, do mọi sứ mệnh đều chỉ sử dụng một lần, Trung Quốc vẫn còn kém xa SpaceX về chi phí và hiệu quả.

Lâu nay, SpaceX đã thiết lập chuẩn mực toàn cầu về băng thông rộng vệ tinh, nhanh chóng xây dựng chòm sao quỹ đạo Trái đất tầm thấp lớn nhất thế giới. Dự kiến, công ty khai phá không gian này sẽ hoàn thành việc triển khai 42.000 vệ tinh vào giữa năm 2027.

Tính đến ngày 1-9 vừa qua, SpaceX đã phóng 6.640 vệ tinh Starlink. 5.378 vệ tinh trong số này vẫn đang hoạt động trên quỹ đạo. Sự thành công này một phần nhờ vào việc SpaceX thành thạo trong lĩnh vực tên lửa tái sử dụng.

Hồi tháng 10-2024, SpaceX đã phóng thành công tên lửa Starship và đưa tầng đẩy Super Heavy trở lại bệ phóng bằng cánh tay robot. Đây là bước tiến mới trong nỗ lực phát triển tên lửa tái sử dụng cho các sứ mệnh lên Mặt trăng và sao Hỏa, giúp cắt giảm đáng kể chi phí phóng. Hiện SpaceX thường xuyên tái sử dụng các tên lửa Falcon 9 và Falcon Heavy, cho phép công ty phóng hàng chục đợt vệ tinh Starlink mỗi năm với hiệu suất vượt trội.

Tuy nhiên, quỹ đạo Trái đất tầm thấp chỉ có thể chứa khoảng 60.000-100.000 vệ tinh, khiến nó trở thành nguồn tài nguyên khan hiếm. Chưa kể, việc Liên minh Viễn thông Quốc tế phân bổ các khe quỹ đạo và băng tần theo nguyên tắc ai đến trước được phục vụ trước cũng làm gia tăng sự cạnh tranh giữa các quốc gia.

TRÍ VĂN (Tổng hợp)