Nhiều tháng nay, tại tỉnh Tiền Giang, nông dân trồng bưởi, cam, thanh long... thiệt hại không nhỏ vì vườn cây bị một loại sâu "lạ" tấn công. Hiện nay, diện tích thiệt hại ngày càng lan nhanh, gây thất thu hàng tỉ đồng cho nhà vườn. Ngành chức năng tỉnh đang cố gắng tìm giải pháp để ngăn chặn loại sâu, bệnh này.

Sâu "lạ" lan nhanh trên cây có múi

Anh Nguyễn Văn Tám, ấp Đông Thạnh, xã An Thái Đông, huyện Cái Bè trồng 0,4 ha bưởi lông Cổ Cò hơn 7 năm, trước đây, gia đình anh thu hoạch được 2 tấn bưởi trái/năm. Nhưng gần đây, vườn bưởi của anh xuất hiện một loại sâu đục trái, khiến năng suất bưởi giảm 1/3 so với trước, thiệt hại trên 10 triệu đồng/năm. Mặc dù anh Tám đã tìm nhiều cách ngăn chặn như: giảm phân, tăng cường phun thuốc, chú ý đến hệ thống thoát nước và bao trái từ khi thụ phấn 15 ngày, nhưng vẫn không ngăn được loài sâu lạ này. Tương tự, vườn bưởi da xanh 0,35ha của ông Nguyễn Minh Tấn, ấp 5, xã Long Trung, huyện Cai Lậy cũng bị loài sâu "lạ" tấn công, gây thiệt hại gần 20%. Ông Tấn cho biết: "Gia đình tôi trồng bưởi da xanh. Tuy nhiên, vài năm gần đây, sâu "lạ" đục trái liên tục, giảm năng suất rất nhiều và bán cũng không bằng giá những năm trước. Mặc dù, trái nào bị đục là tôi cắt bỏ và thường xuyên phun thuốc, bao trái nhưng đến khi hái bán vẫn còn sâu". Trước tình trạng trên, nhà vườn đang mong chờ ngành chức năng có phương pháp chữa trị hữu hiệu, giúp giảm thiệt hại.

Hố chứa bưởi bị sâu đục trái hư hại tại xã An Thái Đông, huyện Cái Bè.

Theo kết quả nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Cây ăn quả miền Nam, sâu "lạ" này có tên là nấm hồng (còn gọi là ngài Citrispestis). Loại ngài này xuất hiện từ năm 2011 đến nay trong những vườn cây có múi như: bưởi, cam sành, quýt hồng ở các tỉnh Tiền Giang, Vĩnh Long, Bến Tre, Hậu Giang, Đồng Tháp… Con ngài hoạt động chủ yếu vào ban đêm và những nơi tối, đẻ trứng trên vỏ trái có múi (bưởi, cam) sau khi đậu trái 15 ngày. Giai đoạn trứng phát triển từ 5-6 ngày thì chuyển thành ấu trùng và thời gian phát triển từ 18-20 ngày. Trong giai đoạn ấu trùng, con ngài chia thành 3 giai đoạn phát triển thành 3 màu sắc khác nhau, lúc còn ấu trùng non sâu có màu trắng vàng; giai đoạn ấu trùng giữa, cũng là giai đoạn phá hoại mạnh nhất, sâu có màu hồng; đến giai đoạn nhộng, chỉ còn một nốt đỏ ngay cổ nhộng. Sau khi hóa nhộng, sống trong 6-10 ngày sẽ chuyển thành ngài và bay ra môi trường. Những lỗ đục của con ngài đã tạo điều kiện cho ruồi đục trái, các loại nấm bệnh xâm nhập vào trái, gây hư hại lớn.

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) tỉnh Tiền Giang, sâu đục trái trên cây có múi hiện đang là đối tượng dịch hại có diễn biến phức tạp. Diện tích cây có múi của tỉnh khoảng 10.721ha thì 405ha bị sâu đục trái, với tỷ lệ nhiễm từ 10-20%. Thời gian qua, ngành nông nghiệp đã triển khai 3 mô hình "Quản lý tổng hợp sâu đục trái bưởi" tại huyện Cái Bè, Cai Lậy và thành phố Mỹ Tho. Các hộ dân tham gia đều cắt tỉa cành và vệ sinh vườn, ngành đang hướng dẫn nhà vườn áp dụng quy trình phòng trừ tạm thời của Cục Bảo vệ thực vật đưa ra. Viện trưởng Viện Nghiên cứu Cây ăn quả miền Nam Nguyễn Minh Châu cho biết, sâu đục trái đang tấn công mạnh vào các vườn cây có múi ở ĐBSCL, gây thiệt hại nghiêm trọng, đặc biệt là các vườn bưởi. Những vườn chăm sóc tốt thì thiệt hại từ 10-30%, còn những vườn thiếu kỹ thuật chăm sóc có thể thiệt hại cao hơn. Viện Nghiên cứu Cây ăn quả miền Nam đã làm các thí nghiệm bảo vệ trái bưởi. Ngoài biện pháp bao trái, quét vôi trên thân cây, một số nhà vườn lắp thí nghiệm một lồng lưới đèn Led tím, đèn màu các loại để dẫn dụ côn trùng và ngài Citrispestis, tiêu diệt ngay tại lồng. Nhưng đến nay, những con côn trùng sa đèn và lọt lưới cũng chỉ là loài bọ trĩ chứ không phải con ngài Citrispestis.

Người trồng thanh long cũng thấp thỏm

Gần đây, một loại bệnh "lạ" xuất hiện và gây hại trên diện tích thanh long của tỉnh. Gia đình ông Lê Văn Minh, ấp Hưng Ngãi, xã Đăng Hưng Phước, huyện Chợ Gạo trồng 0,2ha thanh long hơn 3 năm nay. Ông Minh cho biết, bệnh "lạ" ban đầu là những đốm màu trắng, kích thước nhỏ, tròn, lõm; về sau, bệnh phát triển có màu vàng cam và khi vết bệnh phát triển thành loét có màu nâu, gây ảnh hưởng đến sinh trưởng của cây. Điều đặc biệt, bệnh chỉ tấn công và gây hại chủ yếu trên cành non và trái sắp thu hoạch. "Những vườn bón phân gà tươi và bón phân có hàm lượng đạm cao để thúc cành bệnh phát sinh gây hại nặng hơn" - ông Minh nói. Trong đợt thu hoạch vừa qua, thanh long của gia đình ông Minh có đến 80% trái đều bị sần sùi, giá bán chỉ 500 đồng/kg, trong khi trái đẹp bán tới 10.000 đồng/kg nên thiệt hại khoảng 10 triệu đồng.

Ông Nguyễn Văn Sinh, Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ thực vật tỉnh, cho biết: "Trên cây thanh long đã xuất hiện bệnh "lạ" tấn công. Ngành chức năng đã tìm ra đó là bệnh đốm trắng (bệnh đốm nâu) hơn 50ha, tỷ lệ bệnh 5-10%. Bệnh này được xác định là do nấm Scytalidium dimidiatum gây ra, tốc độ của bệnh lây lan khá nhanh, nhất là trong mùa mưa, ẩm độ cao, ở những vườn không thông thoáng, kém vệ sinh, đặc biệt là vườn bón nhiều phân đạm và sử dụng nhiều chất kích thích sinh trưởng. Quy trình phòng trị đang trong giai đoạn nghiên cứu và chưa có biện pháp phòng trừ hữu hiệu. Ngành đang tăng cường chuyển giao khoa học kỹ thuật canh tác như: khuyến cáo nông dân thoát nước tốt cho vườn thanh long; gom các cành, trái bị nhiễm bệnh tiêu hủy. Sử dụng nấm đối kháng Trichoderma, bón phân cân đối giữa đạm, lân và kali. Thực hiện tốt các biện pháp trên sẽ giúp nhà vườn hạn chế tối đa tác hại và sự lây lan".

Theo ngành chức năng, bệnh đốm trắng được ghi nhận năm 2009 tại tỉnh Bình Thuận với tỷ lệ thấp. Đến đầu mùa mưa năm 2012, đã có 827/19.000ha thanh long ở Bình Thuận bị nhiễm bệnh đốm trắng, với tỷ lệ từ 10% trở lên. Còn tại tỉnh Long An, khoảng 860/2.200ha thanh long bị bệnh trên thân với tỷ lệ bệnh từ 5-10%, trên trái có 107ha bị bệnh với tỷ lệ bệnh từ 1-5%. Những năm qua, nhiều đối tượng dịch hại đã có xu hướng phát triển và gây hại ngày càng nặng hơn trên cây thanh long như: bệnh thán thư, đốm đồng tiền, thối trái… Đặc biệt là bệnh đốm trắng trên cành và trái đã làm thiệt hại nghiêm trọng về năng suất, chất lượng trái thanh long. Do mới xuất hiện, nên các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra phương thức lây lan cũng như loại thuốc đặc trị với bệnh. Nhà vườn trồng thanh long đang rất lo lắng trước đối tượng dịch hại mới này.        

Tuy mức độ gây hại khác nhau trên vườn cây ăn trái, vườn thanh long, nhưng đây đều là những đối tượng dịch hại mới, nên các công trình nghiên cứu khoa học về các giải pháp quản lý còn rất hạn chế. Do đó, nhà vườn đang trông chờ giải pháp khả thi từ ngành Bảo vệ thực vật, giúp bà con nông dân giảm thiểu thiệt hại.

Bài, ảnh: KHẢI CA