Quần đảo Cook và Trung Quốc mới đây đã ký kết Chương trình hành động về quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện cho giai đoạn 2025-2030 nhân chuyến thăm tới Bắc Kinh của Thủ tướng Quần đảo Cook Mark Brown. Kế hoạch hành động xác định khuôn khổ để hai nước thúc đẩy quan hệ trong một số lĩnh vực ưu tiên gồm thương mại, đầu tư, du lịch, khoa học đại dương, nuôi trồng thủy sản, nông nghiệp, cơ sở hạ tầng, khả năng phục hồi khí hậu, phòng chống thiên tai, công nghiệp sáng tạo và đổi mới.

Thủ tướng Quần đảo Cook Mark Brown (trái) và Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường ngày 14-2. Ảnh: AFP

Theo Thủ tướng Brown, thỏa thuận trên sẽ giúp Avarua tăng cường phối hợp với Bắc Kinh trong nhiều lĩnh vực, góp phần thúc đẩy sự phát triển sâu và bền vững của mối quan hệ song phương. Trong khi đó, Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường cho biết nước này “tin tưởng sâu sắc về chính trị, mở rộng hợp tác thực tế với Quần đảo Cook” và “mối quan hệ với Quần đảo Cook không nhắm vào nước thứ ba và không nên bị bất kỳ bên thứ ba nào làm gián đoạn hoặc hạn chế”.

Tuy nhiên, việc Quần đảo Cook ký Chương trình hành động về quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện với Trung Quốc đã làm ảnh hưởng đến quan hệ của nước này với quốc gia láng giềng New Zealand. Wellington công khai bày tỏ sự không hài lòng vì Avarua không tham vấn với nước này trước khi ký thỏa thuận với Bắc Kinh cho dù hai bên đã có thỏa thuận sẽ tham vấn với nhau về các vấn đề liên quan đến chính sách đối ngoại.

Đằng sau sáng kiến ngoại giao nói trên được cho là chương trình khai thác tài nguyên đã được Trung Quốc lên kế hoạch sẵn. Ước tính, đáy biển Quần đảo Cook chứa 6,7 tỉ tấn quặng khoáng sản, gồm 20 triệu tấn coban, nhiều mỏ niken, đồng, mangan và đất hiếm, vốn giữ vai trò rất quan trọng đối với tham vọng công nghệ và quân sự của Trung Quốc.

Tuy thỏa thuận tuyên bố sẽ tập trung vào “nghiên cứu thủy văn và không gian địa lý”, nhưng theo giới chuyên gia, Trung Quốc không tìm kiếm sự hợp tác về khoa học mà Bắc Kinh được cho đang lập bản đồ Thái Bình Dương để giành lợi thế chiến lược. Và “trung tâm vận tải đa năng” được quy hoạch ở phía Bắc Quần đảo Cook tuân theo một mô hình như được thấy ở Vanuatu, Quần đảo Solomon, Kiribati và Nauru, nơi Trung Quốc thiết lập các cơ sở “lưỡng dụng”, làm mờ ranh giới giữa cơ sở hạ tầng dân sự và quân sự. Số cơ sở “lưỡng dụng” này được xem là những mảnh ghép chiến lược, một khi được lắp ráp về cơ bản sẽ thay đổi cán cân quyền lực ở Thái Bình Dương.

Đáng chú ý, ngoài Chương trình hành động về quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện cho giai đoạn 2025-2030, Thủ tướng Mark trong chuyến thăm Trung Quốc còn ký thêm 3 văn kiện khác, gồm bản ghi nhớ về khoáng sản đáy biển, về ngành hàng hải và thỏa thuận viện trợ phát triển 20 triệu nhân dân tệ (tương đương 2,7 triệu USD) với Bắc Kinh. Theo bản ghi nhớ, Trung Quốc và Quần đảo Cook sẽ phối hợp thăm dò, nghiên cứu vùng đáy biển giàu tài nguyên của quốc gia Thái Bình Dương này trong thời hạn 5 năm. Hai bên sẽ thiết lập một ủy ban hỗn hợp để giám sát quá trình hợp tác. Ngoài thăm dò, hai bên còn phối hợp đào tạo về khoáng sản dưới đáy biển, chuyển giao công nghệ, hỗ trợ hậu cần và nghiên cứu hệ sinh thái biển sâu.

Mặt khác, Trung Quốc và Quần đảo Cook cũng ký bản ghi nhớ về tăng cường hợp tác kinh tế xanh, trong đó nhấn mạnh sự hợp tác giữa hai nước trong xây dựng bến cảng, đóng và sửa chữa tàu, vận tải biển và đánh bắt cá biển sâu. Theo bản ghi nhớ này, hai nước sẽ thành lập Nhóm công tác hợp tác đầu tư “để tăng cường trao đổi chính sách, thực hiện công việc được nêu trong bản ghi nhớ và thúc đẩy hợp tác đầu tư trong nền kinh tế xanh”.

Phó Giáo sư Jose Sousa-Santos, Trưởng nhóm nghiên cứu Trung tâm An ninh khu vực Thái Bình Dương cho biết, theo thỏa thuận, Trung Quốc sẽ tăng phạm vi tiếp cận chiến lược và sự hiện diện của nước này tại Thái Bình Dương. “Điều này có thể giúp Trung Quốc tiếp tế cho lực lượng hải quân tại Thái Bình Dương, tạo điều kiện cho sự hiện diện của nước này trong khu vực” - ông Sousa-Santos nhận định. 

TRÍ VĂN (Tổng hợp)