Trung tâm điều khiển hệ thống báo động động đất của Nhật Bản. Ảnh: BBC

Cho đến nay, dự báo khi nào động đất xảy ra vẫn là “nhiệm vụ bất khả thi”. Tuy nhiên, một hệ thống có khả năng báo động cho mọi người trước khi chấn động địa chất khởi phát đã được triển khai ở Nhật vào cuối năm ngoái. Nhật Bản là quốc gia đầu tiên đưa vào sử dụng hệ thống cảnh báo này trên toàn quốc để bảo vệ tính mạng của người dân trước nguy cơ động đất thường xuyên. Trong khi đó, sau thảm họa động đất - sóng thần năm 2004, Liên Hiệp Quốc đã lắp đặt Hệ thống cảnh báo sớm sóng thần trên Ấn Độ Dương (GITEWS). Dự án GITEWS do Trung tâm nghiên cứu địa chất học Đức (GFZ) giám sát. GFZ cũng vừa hoàn thành quá trình thử nghiệm hệ thống cảnh báo mới.

Động đất xảy ra như “cơm bữa” ở Nhật Bản. Bình quân mỗi ngày có 3 trận động đất với cường độ đủ mạnh để mọi người cảm nhận được. Do vậy, Nhật phát triển hệ thống cảnh báo động đất tối tân với hơn 4.000 bộ cảm ứng địa chấn, trong đó một số được đặt sâu trong lòng đất. Hệ thống cảm ứng mật độ dày đặc này giúp Nhật tạo ra hệ thống dự báo động đất mới. Khi lớp vỏ Trái đất có dấu hiệu đứt gãy, tín hiệu cảnh báo ngay lập tức được gởi lên mặt đất với tốc độ nhanh đến nỗi nó đến tay người nhận trước khi địa chấn bắt đầu. Nhà nghiên cứu Osamu Kamigaichi của Cơ quan địa chấn Nhật Bản, nói: “Hệ thống này không chỉ là dự báo mà còn phát hiện sớm động đất. Nếu có thể phát hiện sớm sóng địa chấn tại một trạm quan sát nằm rất gần với tâm chấn, thì chúng ta có khả năng phân tích, ước tính cường độ và thời gian đến của sóng địa chấn. Nếu phổ biến thông tin cảnh báo đó tới công chúng, thì mọi người có thể sẵn sàng đối phó những chấn động mạnh trước khi động đất xảy ra”.

Một khi phát hiện được sóng địa chấn, trung tâm điều khiển sẽ phát lệnh cảnh báo về địa điểm và thời gian xuất hiện địa chấn tới tất cả kênh truyền hình và sóng phát thanh. Người dân cũng có thể trang bị hệ thống cảnh báo kết nối trực tuyến với các hệ thống cảnh báo của Cơ quan Khí tượng. Mặc dù đã được kiểm nghiệm nhưng cũng giống hệ thống dự báo thời tiết, nó không phải luôn luôn đúng. Tuy nhiên, người Nhật cho rằng đây là cơ hội tốt nhất để có thể tự bảo vệ bản thân. Được biết, các hệ thống cảnh báo qui mô nhỏ hơn hiện đã được triển khai tại nhiều vùng miền ở Mexico, Đài Loan và Thổ Nhĩ Kỳ.

Trong khi đó, Viện Nghiên cứu biển và địa cực Alfred Wegener (Đức) hoàn tất thử nghiệm Hệ thống áp suất đáy biển tại vùng duyên hải quần đảo Canary (Tây Ban Nha). Hệ thống cảnh báo sóng thần này giám sát vô số thông tin, tất cả được truyền đi trong tích tắc khi xuất hiện địa chấn. Trong khi đó, máy dò sóng thần dựa vào áp suất (PACT) của Đức dùng hệ thống liên lạc tiên tiến để gởi thông tin từ đáy biển lên phao trên mặt nước, rồi truyền dữ liệu tới trung tâm cảnh báo. Thông tin được cập nhật trong vòng 15 giây, phân tích và nếu có sóng thần, tín hiệu báo động sẽ gởi trở lại trung tâm. Hệ thống PACT tiếp tục được thử nghiệm ở Địa Trung Hải trong năm nay để xác định nó sẽ hoạt động như thế nào trong những điều kiện khác nhau.

• N.MINH (Theo BBC, CFP)