Chỉ mới cách đây vài tháng, nhiên liệu sinh học còn được xem là “vũ khí” hữu hiệu chống lại hiện tượng Trái đất ấm lên. Nhưng nay, loại nhiên liệu thân thiện môi trường này bị cáo buộc là “thủ phạm” giành giật miếng ăn của người nghèo.

Nhằm giảm dần sự lệ thuộc vào các nguồn nhiên liệu hóa thạch giải phóng khí thải CO2 – nguyên nhân gây hiện tượng ấm nóng toàn cầu, chính phủ các nước đã chi hàng tỉ USD phát triển ethanol và dầu diesel sinh học với nguồn nguyên liệu chủ yếu là ngũ cốc. Đi đầu trong cuộc đua điều chế nhiên liệu sinh học là Mỹ, Brazil và Canada - chế biến bắp, lúa mì, đậu nành và mía đường thành nhiêu liệu sạch. Trong khi đó, Liên minh châu Âu (EU) cũng đang theo đuổi chương trình khai thác nhiên liệu sinh học đầy tham vọng. Tuy nhiên, trong bối cảnh giá lương thực leo thang từng ngày, khiến hàng triệu người thuộc tầng lớp thu nhập thấp đối mặt với sự đói khổ, hình ảnh nhiên liệu sinh học bỗng thay đổi từ vị-cứu-tinh-của-khí-hậu thành cuộc-thử-nghiệm-sai-lầm-khủng-khiếp.

Cây lương thực nên được dùng để sản xuất năng lượng hay chăm lo cho người nghèo? Ảnh: iStockphoto

Cuối tuần qua, Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) Dominique Strauss-Kahn cho rằng nhiên liệu sinh học “đã đặt ra vấn đề đạo đức thực sự” và kêu gọi hoãn sử dụng cây lương thực để sản xuất nhiên liệu cho các phương tiện giao thông. Trước đó, ông Jean Ziegler, chuyên gia về quyền được có lương thực của LHQ đã chỉ trích việc sản xuất nhiên liệu sinh học là tội ác chống lại loài người.

Mặc dù mới ở giai đoạn sơ khai nhưng nhiên liệu sinh học có tốc độ phát triển rất nhanh, với sản lượng tăng đến hàng chục phần trăm mỗi năm. Nhóm chuyên gia cố vấn thuộc Viện Chính sách Trái Đất tại Mỹ cho biết năm 2007, 20% sản lượng ngũ cốc (81 triệu tấn) của nước này được dùng để chế tạo ethanol. Dự báo con số này sẽ tăng lên 25% trong năm 2008. Phát biểu tại Hội nghị các nước thải khí CO2 nhiều nhất thế giới ở Paris cuối tuần qua, Tổng thống Mỹ George Bush yêu cầu các nhà sản xuất cung cấp ít nhất 136 tỉ lít nhiên liệu tái chế vào năm 2020 như một phần của mục tiêu cắt giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính của nước này. Theo Jim Connaughton, cố vấn về biến đổi khí hậu của Tổng thống Bush, mục tiêu của Mỹ là tăng lượng nhiên liệu tái chế lên gấp 5 lần con số hiện nay. Tuy nhiên, hơn 50% sản lượng nhiên liệu được làm từ nguyên liệu phi lương thực như cỏ ống trắng và gỗ phế thải.

Cũng tại cuộc họp này, phái đoàn của EU và Brazil đã tranh cãi về mối liên hệ giữa nhiên liệu sinh học và cuộc khủng hoảng lương thực thế giới. Đại diện của Brazil nói rằng hai vấn đề này không liên quan đến nhau vì ít nhất nó không xảy ra tại Brazil. Ngoài Brazil, những người ủng hộ nhiên liệu sinh học cũng cho rằng thiếu lương thực bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, trong đó có việc tầng lớp trung lưu ở Trung Quốc và Ấn Độ gia tăng đồng nghĩa với việc khẩu phần thịt trong bữa ăn cũng tăng, dẫn đến diện tích trồng cây lương thực giảm để nhường chỗ cho chăn nuôi. Còn đại diện của EU cho rằng kế hoạch tăng cường sản xuất nhiên liệu sinh học của châu Âu có thể tác động nhiều đến xã hội, khiến giá lương thực tăng cao và làm tăng nạn chặt phá rừng, gây ra những hậu quả khó khắc phục cho môi trường. Do đó, EU muốn đặt ra tiêu chuẩn chung để ngành sản xuất nhiên liệu sinh học có thể phát triển bền vững.

Hiện các nhà khoa học lo ngại nhiệt độ toàn cầu tăng cao và lượng mưa thay đổi có thể làm trầm trọng thêm tình trạng khan hiếm nước ở những vùng sản xuất nông nghiệp trọng điểm như vành đai lúa mì của Australia, trong khi những vùng châu thổ chuyên canh lúa gạo thì bị thiệt hại do nhiễm mặn khi mực nước biển dâng cao. Thêm vào đó, chi phí xăng dầu tăng cao cũng tác động trực tiếp đến người nghèo, khiến giá lương thực lên cơn sốt.

THỤY TRÚC (Theo AFP)