14/10/2012 - 16:22

Nguy hiểm bệnh tràn khí màng phổi tự phát

Các bác sĩ Bệnh viện Đa khoa TP Cần Thơ phẫu thuật cắt kén khí qua nội soi cho bệnh nhân. Ảnh: T.S

Tràn khí màng phổi tự phát là bệnh thường gặp, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng sức khỏe cũng như nguy hiểm tính mạng, nếu không xử lý đúng cách và có biện pháp can thiệp kịp thời. Thời gian qua, Bệnh viện Đa khoa TP Cần Thơ đã điều trị nhiều trường hợp bệnh nhân bị tràn khí màng phổi tự phát, qua cơn nguy hiểm, đảm bảo sức khỏe. Bác sĩ Phạm Văn Phương, Phó Trưởng khoa Ngoại Tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa TP Cần Thơ, đã trình bày phương pháp chẩn đoán và điều trị căn bệnh trên như sau:

Anh Nguyễn Văn Giang (39 tuổi, ở quận Thốt Nốt) đang điều trị bệnh lao phổi tại nhà, theo chỉ định của bác sĩ Bệnh viện Lao phổi Cần Thơ, đột nhiên, có triệu chứng đau ngực, khó thở dữ dội nên phải nhập viện. Các bác sĩ chẩn đoán anh Giang bị tràn khí màng phổi tự phát, được chỉ định dẫn lưu màng phổi cấp cứu. Sau cấp cứu, tình trạng bệnh nhân ổn định nhưng khí tiếp tục dò qua ống dẫn lưu, nên chuyển Bệnh viện Đa khoa TP Cần Thơ điều trị. Các bác sĩ chỉ định chụp CT scan ngực, kết quả cho thấy: xẹp phổi phải, vai bóng khí thùy trên phổi phải. Bác sĩ chẩn đoán tình trạng bệnh nhân là kén khí, dò phế quản màng phổi gây xẹp phổi phải, do vỡ kén khí, lao phổi. Bác sĩ chỉ định mổ, cắt kén khí, khâu lỗ dò qua nội soi.

Tương tự, bệnh nhân Trương Ngọc Hưng ( 65 tuổi, ở tỉnh Vĩnh Long) đột ngột đau ngực, khó thở dữ dội, nhập viện cấp cứu tại Bệnh viện Bình Minh, sau đó chuyển Bệnh viện Đa khoa TP Cần Thơ. Bệnh nhân được chẩn đoán tràn khí màng phổi trái và chỉ định dẫn lưu màng phổi trái cấp cứu. Sau dẫn lưu, bệnh nhân ổn định, nhưng khí tiếp tục dò qua ống dẫn lưu. Các bác sĩ tiếp tục cho bệnh nhân chụp CT scan ngực, kết quả xẹp phổi trái, vài kén khí thùy trên phổi trái. Bác sĩ chỉ định cho bệnh nhân cắt kén khí, khâu lỗ dò qua nội soi. Sau 3 ngày, tình trạng bệnh nhân ổn định và được xuất viện.

Tràn khí màng phổi tự phát là một bệnh thường gặp, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng sức khỏe cũng như gây nguy hiểm tính mạng nếu không xử lý đúng cách và có biện pháp can thiệp kịp thời. Có hai loại tràn khí màng phổi tự phát là: tràn khí màng phổi tự phát nguyên phát và tràn khí màng phổi tự phát thứ phát.

Tràn khí màng phổi tự phát nguyên phát thường gặp ở nam giới, trẻ tuổi (tỷ lệ là 3 nam/1 nữ). Bệnh có thể xuất hiện ở những người trước đó vốn khỏe mạnh. Nguyên nhân dẫn đến bệnh thường do vỡ các bóng khí ở đỉnh phổi. Cơ chế hình thành các bóng khí có thể do bẩm sinh hoặc do viêm tiểu phế quản tận. Bệnh thường gặp ở người cao, gầy vì cơ địa này áp lực đỉnh phổi thấp hơn, dễ gây vỡ các bóng khí. Khoảng 30% trường hợp tràn khí màng phổi tự phát nguyên phát bị tái phát sau điều trị dẫn lưu màng phổi đơn thuần.

Còn đối với bệnh tràn khí màng phổi tự phát thứ phát thường xuất hiện ở những người bị bệnh phổi trước đó, có biến chứng tràn khí màng phổi, tiên lượng xấu hơn, thường gặp ở người trên 40 tuổi. Rất nhiều bệnh phổi có thể gây biến chứng tràn khí màng phổi như: lao phổi, do viêm phổi tụ cầu vàng và một số vi khuẩn gram (-); bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính; hen phế quản; thư khí phế quản… Ngoài ra, có thể gặp bệnh tràn khí màng phổi do mắc phải một số bệnh như: xơ hóa kén, xơ phổi kẽ lan tỏa, bụi phổi, AIDS.

Thông thường, bệnh tràn khí màng phổi khởi phát đột ngột, đau ngực dữ dội (đau nhói hoặc đau như xé ngực), khó thở, dẫn đến cảm giác ngột ngạt. Triệu chứng khó thở phụ thuộc vào mức độ tràn khí và bệnh phổi mắc phải trước đó. Toàn thân có thể bình thường hoặc sốt, đi kèm với dấu hiệu ho khan. Nếu tràn khí màng phổi mức độ nhiều (tràn khí có van) khó thở nặng, có biểu hiện suy hô hấp cấp: tím tái, vật vã, mạch nhanh, huyết áp tụt, nếu không xử lý kịp thời, có thể dẫn đến tử vong.

Khi bác sĩ thăm khám bệnh nhân tràn khí màng phổi tự phát, thấy lồng ngực bên tràn khí giãn và giảm cử động thở, tam chứng Gaillard: gõ vang trống, rung thanh giảm hoặc mất, rì rào phế nang giảm hoặc mất. Nếu tràn khí ít, triệu chứng thực thể nghèo nàn, thường khám thấy rì rào phế nang giảm. Có thể thấy tràn khí - tràn máu phối hợp: do biến chứng chảy máu khoang màng phổi thường chỉ 200-300 ml máu, nếu nhiều máu cần nghĩ đến đứt dây dính màng phổi.

Trước những dấu hiệu trên của bệnh nhân, bác sĩ chỉ định X - quang phổi. Tuy nhiên, cần phân biệt tràn khí màng phổi với bóng khí phế thủng lớn trên X - quang, vì nếu dẫn lưu nhầm bóng khí phế thủng sẽ gây dò phế quản màng phổi. Ngoài ra, các bác sĩ còn chụp cắt lớp điện toán phát hiện bóng khí dưới màng phổi ở đỉnh phổi, thường không áp dụng trong cấp cứu, chỉ định trong tầm soát bóng khí và các nguyên nhân khác gây tàn khí.

Phương pháp điều trị tràn khí màng phổi tự phát: Đây là một cấp cứu ngoại khoa tối khẩn, nếu tràn khí lượng nhiều hoặc tràn khí áp lực (có van một chiều) thì động tác cấp cứu đầu tiên là dùng kim chọc hút khí xoang màng phổi giải áp cho bệnh nhân bớt khó thở. Sau đó, có thể đặt dẫn lưu màng phổi nếu tràn khí màng phổi tiếp diễn. Dẫn lưu màng phổi vài ngày, tràn khí màng phổi sẽ tự khỏi (tuy nhiên tỷ lệ tái phát rất cao). Một số trường hợp dò khí kéo dài, phổi bên tràn khí không nở, sẽ gây hậu quả rất nghiêm trọng là viêm mủ màng phổi, phổi không nở, gây đông đặc và mất chức năng, làm lồng ngực bên tràn khí, co rút, biến dạng lồng ngực. Do vậy, cần can thiệp phẫu thuật sớm bằng kỹ thuật mổ nội soi hoặc mổ hở khâu lổ dò kèm cắt kén khí (nếu có). Đối với bệnh nhân chống chỉ định phẫu thuật, có thể làm dính khoang màng phổi bằng bột talc, betadin… Trước đây chưa có máy nội soi thì việc mổ hở cắt kén khí, khâu lổ dò rất nặng nề. Sau mổ, bệnh nhân rất đau, có thể suy hô hấp và tử vong.

Hiện nay, rất nhiều bệnh viện đã áp dụng phẫu thuật cắt kén khí qua nội soi, đem lại hiệu quả như: Ít đau sau mổ, đường mổ rất nhỏ nên tính thẩm mỹ cao. Năm 2007, Bệnh viện Đa khoa TP Cần Thơ áp dụng cắt kén khí qua nội soi với những ca đầu tiên cắt và khâu bằng tay. Sau này bệnh viện triển khai khâu bằng máy thì tỷ lệ dò khí tái phát sau mổ rất thấp. Tuy nhiên chi phí khâu bằng máy rất cao nên việc triển khai cho tất cả bệnh nhân gặp nhiều khó khăn.

THU SƯƠNG (lược ghi)

Chia sẻ bài viết