Ngày 6-8, Nhật Bản đã tổ chức lễ kỷ niệm 80 năm vụ ném bom nguyên tử xuống thành phố Hiroshima, trong bối cảnh căng thẳng hạt nhân giữa Mỹ và Nga gia tăng.

Lời nhắc nhở mạnh mẽ 

Đúng 8h15, thời điểm máy bay Mỹ thả quả bom nguyên tử “Little Boy”  xuống Hiroshima, những người tham dự đã dành 1 phút mặc niệm tưởng nhớ các nạn nhân thiệt mạng trong vụ tấn công. Khoảng 55.000 người dự lễ tưởng niệm, bao gồm những người sống sót sau vụ ném bom (hibakusha) cùng đại diện của 120 quốc gia và vùng lãnh thổ - con số kỷ lục. Thủ tướng Shigeru Ishiba, thị trưởng Hiroshima Kazumi Matsui và các quan chức khác đã đặt hoa tại đài tưởng niệm.

Khu tưởng niệm các nạn nhân hạt nhân Hiroshima ngày 6-8. Ảnh: Reuters

Phát biểu tại buổi lễ, thị trưởng Matsui kêu gọi giới trẻ đứng lên chống lại vũ khí hạt nhân, đồng thời hối thúc các quốc gia gạt bỏ lợi ích cá nhân để chấm dứt xung đột. Trong bản Tuyên bố Hòa bình thường niên, ông thúc giục các nhà hoạch định chính sách trên toàn cầu theo đuổi đối thoại vì an ninh, thay vì sở hữu vũ khí hạt nhân. Thị trưởng cảnh báo rằng các cuộc xung đột ở Ukraine và Trung Đông đã góp phần vào việc chấp nhận vũ khí hạt nhân ngày càng tăng. “Những diễn biến này hoàn toàn phớt lờ những bài học mà cộng đồng quốc tế đáng lẽ phải rút ra từ những bi kịch lịch sử. Chúng đe dọa xóa xổ các khuôn khổ xây dựng hòa bình vốn đã được nhiều người dày công xây dựng”, ông Matsui nói.

Vào lúc 8h15 sáng 6-8-1945, quả bom nguyên tử đầu tiên trong lịch sử loài người phát nổ ở độ cao khoảng 600m trên trung tâm thành phố Hiroshima. Vụ tấn công cướp đi sinh mạng của khoảng 140.000 người tính đến cuối năm đó và khiến vô số nạn nhân bị thương tật suốt đời. Có hơn 4.940 hibakusha qua đời trong năm 2024 được thêm vào sổ đăng ký, nâng tổng số người chết do vụ ném bom Hiroshima lên gần 350.000.

Cách Hiroshima hơn 400km, thành phố Nagasaki cũng là mục tiêu của Mỹ sau đó 3 ngày. “Fat Man”, một quả bom plutonium có sức công phá 21 kiloton, đã phát nổ trên bầu trời Nagasaki khiến khoảng 60.000 đến 80.000 người thiệt mạng ngay lập tức.

Tuổi tác của những hibakusha đã trở thành chủ đề chính của lễ kỷ niệm năm nay. Khi số lượng hibakusha đang giảm nhanh (chỉ còn 99.130 người) với độ tuổi trung bình là 86, lễ kỷ niệm được coi là sự kiện quan trọng cuối cùng đối với nhiều người trong số họ.

Mối đe dọa lớn hơn bao giờ hết

Nihon Hidankyo, Liên đoàn các nạn nhân bom nguyên tử của Nhật Bản, cho biết nhân loại đang chạy đua với thời gian để thay đổi quan điểm của Mỹ, Nga và các quốc gia sở hữu hạt nhân khác. “Chúng ta không còn nhiều thời gian nữa, trong khi cũng đang phải đối mặt với mối đe dọa hạt nhân lớn hơn bao giờ hết”, Nihon Hidankyo, tổ chức đã được trao giải Nobel Hòa bình năm ngoái, tuyên bố.

Vào tháng 1-2025, “Đồng hồ Ngày tận thế” của Tạp chí Khoa học Nguyên tử đã nhích thêm 1 giây và chỉ còn cách “nửa đêm” 89 giây, gần “mốc nửa đêm” nhất trong lịch sử 78 năm của tạp chí này. Các nhà khoa học tạo ra chiếc đồng hồ mang tính tượng trưng này để cảnh báo mối đe dọa từ vũ khí hạt nhân. Quyết định đặt đồng hồ ở mức 90 giây trước nửa đêm vào năm ngoái chủ yếu do lo sợ về chiến tranh ở Ukraine.

Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), Mỹ và Nga chiếm khoảng 90% trong tổng số hơn 12.000 đầu đạn hạt nhân trên thế giới. Hồi tháng 6, SIPRI cảnh báo rằng “một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân mới đang nổi lên ở thời điểm các cơ chế kiểm soát vũ khí bị suy yếu nghiêm trọng”, với gần như tất cả 9 quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân đều đang hiện đại hóa kho vũ khí.

Tuần rồi, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết đã điều động các tàu ngầm hạt nhân tới “khu vực thích hợp” sau một cuộc khẩu chiến trực tuyến với Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Nga Dmitry Medvedev. 

Tại lễ tưởng niệm hôm qua, thị trưởng Matsui tiếp tục kêu gọi Chính phủ Nhật Bản ký và phê chuẩn Hiệp ước cấm phổ biến vũ khí hạt nhân (TPNW), như mong muốn của những hibakusha và Nihon Hidankyo.

Trong bài phát biểu của mình, Thủ tướng Ishiba đã nhắc lại cam kết của chính phủ về việc hướng tới một thế giới không có vũ khí hạt nhân, nhưng ông không đề cập đến TPNW và một lần nữa nhấn mạnh sự ủng hộ của Nhật Bản đối với việc sở hữu vũ khí hạt nhân để răn đe.

Các chính phủ liên tiếp của Nhật Bản đã đối mặt với phàn nàn vì từ chối phê chuẩn TPNW, văn kiện có hiệu lực từ năm 2021. Hàng chục quốc gia đã ký hiệp ước, nhưng không có cường quốc hạt nhân nào tham gia. Trong khi đó, Hiệp ước An ninh Mỹ - Nhật đã đặt Tokyo dưới “chiếc ô hạt nhân” của Washington.

HẠNH NGUYÊN (Tổng hợp)