Chiến đấu cơ F-16-C/D mới của Mỹ trưng bày tại triển lãm ở Đài Loan tháng trước. Ảnh: EPA

Nhật báo Phố Wall ngày 20-9 dẫn nguồn tin giấu tên từ Quốc hội Mỹ cho biết Nhà Trắng đã quyết định nâng cấp 146 chiến đấu cơ F16 A/B hiện có của Đài Loan, chứ không bán 66 chiếc phản lực mới mẫu CD mà Đài Loan đã hỏi mua từ năm 2006. Theo các quan chức Mỹ, máy bay nâng cấp cũng có tính năng tương đương máy bay mới.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 19-9 lặp lại quan điểm về vấn đề này, khi cho rằng Bắc Kinh “kịch liệt phản đối” tất cả mọi thương vụ Mỹ bán vũ khí cho Đài Loan. Tuy nhiên, trên trang nhất số ra cùng ngày, Thời báo Hoàn cầu của Trung Quốc trích dẫn lời các nhà phân tích cho rằng Bắc Kinh sẽ phản đối, nhưng không cắt đứt quan hệ quân sự nếu Washington chỉ nâng cấp máy bay chiến đấu cho Đài Loan.

Giáo sư Jia Qingguo, Phó trưởng Khoa nghiên cứu quốc tế Đại học Bắc Kinh, cho rằng: “Nếu Mỹ không bán F-16 C/D mà chỉ nâng cấp những chiếc F-16 AB, việc trao đổi quân sự giữa hai nước có thể không bị trì hoãn”. Nhiều vụ Mỹ bán vũ khí cho Đài Loan từng gây khủng hoảng quan hệ với Trung Quốc và lần gần đây nhất là vào tháng 1-2010, khi Washington bán gói vũ khí trị giá 6,4 tỉ USD cho Đài Bắc, khiến Bắc Kinh cắt đứt quan hệ quân sự với Washington 12 tháng.

Nhiều nhà phân tích cho rằng việc Mỹ giảm dần số thương vụ bán vũ khí cho Đài Loan cùng với phản ứng ôn hòa hơn từ Trung Quốc đã phản ánh tầm quan trọng và sự phức tạp trong quan hệ giữa Mỹ với Trung Quốc.

Điều này đặc biệt hơn với Lầu Năm Góc trong năm nay khi họ nỗ lực gầy dựng quan hệ quân sự ổn định hơn với Trung Quốc, một phần là để khuyến khích Bắc Kinh minh bạch hơn về các loại vũ khí tối tân mà Trung Quốc đang phát triển, trong đó có máy bay tàng hình và tàu sân bay.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia quốc phòng tin rằng sự phát triển quá nhanh sức mạnh của Trung Quốc có nghĩa là số vũ khí của Mỹ bán cho Đài Loan có thể không còn duy trì cân bằng quân sự giữa Đài Bắc và Bắc Kinh. Một số nhà phân tích Mỹ và Đài Loan thậm chí cho rằng Washington đang nhượng bộ trước sức ép của Bắc Kinh và từ bỏ cam kết trong việc giúp Đài Loan tự vệ theo Luật quan hệ Đài Loan năm 1979.

Tuần rồi, hai Thượng nghị sĩ Mỹ John Cornyn và Robert Menendez đã giới thiệu dự luật yêu cầu chính quyền Obama bán cho Đài Loan chiến đấu cơ F 16 C/D mới, vì cho rằng việc nâng cấp phi đội cho Đài Loan là “cái tát vào mặt đồng minh gần gũi và người bạn lâu năm”. Họ chỉ trích ông Obama đã từ chối thỏa thuận bán vũ khí, mà họ cho là có thể duy trì hàng ngàn việc làm ở Mỹ.

Justin Chou, một nhà lập pháp của Quốc dân đảng tại Đài Loan, cho rằng mặc dù khó chấp nhận thương vụ nâng cấp máy bay, nhưng đó là “thực tế phải chấp nhận”.

Hãng tin Mỹ AP kết luận rằng có lẽ Đài Loan, Trung Quốc và Mỹ đều không đồng tình với quyết định của Washington về việc nâng cấp phi đội F-16 cho Đài Loan, nhưng đây là cách dung hòa mà các bên có thể chấp nhận được.

THIÊN QUỐC (Theo WSJ, AP)