Trong bối cảnh các cuộc xung đột ở Trung Đông và Bắc Phi đang trở nên trầm trọng, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã cử một số thành viên chủ chốt trong nhóm an ninh quốc gia và chính sách đối ngoại của ông tới khu vực này nhằm gây sức ép với nhà lãnh đạo Yemen và tìm đối sách cho vấn đề Libye.

Giục tổng thống Yemen từ chức

Các binh sĩ Yemen tham gia đoàn biểu tình chống chính phủ, đòi Tổng thống Saleh từ chức. Ảnh: EPA

Báo Guardian của Anh ngày 2-6 cho biết ông John Brennan, cố vấn chống khủng bố của Tổng thống Obama, đã tới Arabie Séoudite và Các Tiểu vương quốc A-rập Thống nhất (UAE) nhằm thúc đẩy nỗ lực mới cho kế hoạch chuyển giao quyền lực ở Yemen do Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh (GCC) làm trung gian. Yemen đã chìm vào xung đột bạo lực đẫm máu vài ngày qua, sau khi Tổng thống nước này Ali Abdullah Saleh ba lần bội ước thỏa thuận hòa giải với lực lượng nổi dậy.

Theo Guardian, Mỹ đang tăng cường thuyết phục ông Saleh từ bỏ quyền lực trước khi cuộc xung đột giữa chính quyền Sanaa với các bộ tộc leo thang thành nội chiến. Các lực lượng của ông Saleh đang triển khai vũ khí hạng nặng tại các ngỏ vào Thủ đô Sanaa, nhằm ngăn chặn lực lượng trung thành với thủ lĩnh bộ tộc Hashid lớn nhất Yemen - ông Sadiq al-Ahmar. Hãng tin Mỹ AP cho biết máy bay chiến đấu của Yemen sẽ tấn công các tay súng nếu họ tiến vào thủ đô. Ít nhất 135 người chết trong các vụ đụng độ 10 ngày qua.

Về phía phe đối lập, các tay súng bộ tộc cho biết họ đang chờ lệnh để tiến công. Đài truyền hình Al Jazeera của Qatar cho biết ước tính khoảng 2.000 thành viên các nhóm bộ tộc đối lập, vốn được “vũ trang và sẵn sàng chiến đấu”, đã vào thủ đô đối đầu với lực lượng trung thành của ông Saleh. Mỹ và Anh đã yêu cầu công dân họ rời khỏi Yemen và các đại sứ quán cũng giảm nhân viên.

Tổng thống Obama cử ông Brennan tới Vùng Vịnh bởi ông này trước đây từng làm việc gần gũi với Tổng thống Saleh trong cuộc chiến chống al-Qaeda, trong khi Arabie Séoudite là quốc gia có mối quan hệ chặt chẽ với các bộ tộc Yemen.

Dọn đường cho thời “hậu Gadhafi” ở Libye?

Cũng trong thời gian này, Bộ Ngoại giao Mỹ thông báo Ngoại trưởng Hillary Clinton sẽ tới khu vực Trung Đông và Bắc Phi vào tuần sau, tham dự cuộc họp Nhóm tiếp xúc Libye tại UAE vào ngày 9-6. Sau đó, bà Clinton sẽ tiếp tục công du tới Zambia, Tanzania và Éthiopie.

Nhóm tiếp xúc Libye, gồm các nước Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và các nước khu vực Bắc Phi, đang gây sức ép buộc nhà lãnh đạo Libye Muammar Gadhafi từ bỏ quyền lực. Hôm 1-6, NATO cũng đã thông báo kéo dài chiến dịch quân sự tại Libye thêm 90 ngày (thời hạn của sứ mệnh hiện nay kết thúc cuối tháng này).

Một thánh đường Hồi giáo nằm trong khuôn viên Dinh Tổng thống Yemen ở Thủ đô Sanaa đã bị nã pháo trong ngày 3-6, khiến Tổng thống Saleh cùng Thủ tướng Ali Mohammed Mujawar, Chủ tịch Quốc hội và nhiều quan chức khác của Yemen bị thương. Nhà chức trách Yemen cáo buộc các tay súng bộ tộc trung thành với thủ lĩnh Sadiq al-Ahmar gây ra vụ tấn công này.

Tổng Thư ký NATO Anders Fogh Rasmussen quả quyết việc ông Gadhafi ra đi chỉ còn là vấn đề thời gian. James Dobbins, giám đốc trung tâm chính sách an ninh và phòng vệ quốc tế của RAND Corp tại Arlington (Mỹ), cho rằng khi ấy một vài hình thức của “lực lượng gìn giữ hòa bình” có thể được cân nhắc lựa chọn cho thời “hậu Gadhafi” ở Libye. Đó là lý do giải thích vì sao Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton lại dừng chân tại tổng hành dinh của Liên minh châu Phi (AU) ở Thủ đô Addis Ababa của Éthiopie trong chuyến công du sắp tới của bà. Theo Dobbins, trong khi NATO dường như không thể căng sức ra thêm được nữa thì sự góp mặt của AU trong vai trò “gìn giữ hòa bình” là cần thiết đối với lợi ích chiến lược của Mỹ và đồng minh ở Libye.

N. MINH (Theo Guardian, Csmonitor)