Nghiên cứu mới đây của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS, Mỹ) cho thấy, các công ty Trung Quốc tham gia xây dựng hoặc vận hành 31 cảng đang hoạt động ở khu vực Mỹ Latinh và Caribe, nhiều hơn so với các phát hiện trước đây. Nghiên cứu này cũng phản ánh chiến lược đầu tư phát triển và kiểm soát hải cảng khắp thế giới của các công ty Trung Quốc từ hàng thập niên qua.

Nghiên cứu được CSIS thực hiện trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày càng tỏ ra lo ngại về những tác động của việc Trung Quốc nắm quyền kiểm soát cơ sở hạ tầng quan trọng ở Mỹ Latinh đối với an ninh quốc gia nước này.

Kingston, cảng container lớn nhất của Jamaica do một công ty Trung Quốc kiểm soát. Ảnh: Daily Mail
 

Hải cảng và an ninh quốc gia

Trong số đó gồm 7 cảng do tập đoàn đa quốc gia CK Hutchison Holdings có trụ sở tại Hong Kong điều hành; 4 dự án cảng có sự tham gia của các công ty Trung Quốc nhưng đã bị hủy bỏ và 2 dự án cảng khác hiện không hoạt động. Theo tờ Thời báo Tài chính, chính quyền Tổng thống Trump đặc biệt lo ngại về những rủi ro mà Trung Quốc mang lại ở các cảng nằm ở 2 đầu cửa ngõ của kênh đào Panama, tuyến đường thủy chiến lược kết nối Thái Bình Dương với Ðại Tây Dương.

Nghiên cứu của CSIS còn phát hiện ra rằng các cảng ở Jamaica và Mexico do Trung Quốc kiểm soát mang lại rủi ro lớn hơn đối với an ninh quốc gia Mỹ. “Cảng rủi ro nhất ở Tây Bán cầu là cảng Kingston (Jamaica). Cảng này vận chuyển lượng hàng hóa thương mại khổng lồ, nằm ở một quốc gia là đồng minh chiến lược của Mỹ nhưng lại do công ty xây dựng cảng China Merchants Port Holdings kiểm soát” - Henry Ziemer, chuyên gia nghiên cứu tại CSIS, cho biết.

CSIS đánh giá các cảng Manzanillo và Veracruz ở Mexico vốn do CK Hutchison điều hành là những cảng mang đến nhiều rủi ro tiếp theo đối với an ninh nước Mỹ. “Mỹ phụ thuộc rất nhiều vào hoạt động thương mại với các cảng này. Nếu Manzanillo và Veracruz ngừng hoạt động, nền kinh tế Mỹ sẽ phải chịu thiệt hại lần lượt 134 triệu USD/ngày và 63 triệu USD/ngày” - ông Ziemer ước tính.

Không chỉ tại ở khu vực Mỹ Latinh và Caribe, Trung Quốc còn đầu tư hàng tỉ USD vào các cảng trên khắp thế giới. Một thống kê cho thấy, Trung Quốc đã đầu tư vào 129 cảng ở hàng chục quốc gia thông qua các doanh nghiệp nhà nước. Ước tính, các công ty Trung Quốc đầu tư 11 tỉ USD vào việc phát triển cảng biển ở nước ngoài trong giai đoạn 2010-2019. Riêng tại châu Phi, Trung Quốc đã mạnh tay đầu tư vào phát triển cảng tại khu vực này, từ con số chỉ 2 cảng vào năm 2000 lên mức 61 cảng tại 30 quốc gia châu Phi vào năm 2022. Còn tại châu Âu, các doanh nghiệp Trung Quốc sở hữu hoàn toàn hoặc phần lớn 2 cảng chính ở Bỉ và Hy Lạp - “đầu rồng” của Sáng kiến “Vành đai, Con đường (BRI)” ở châu Âu.

Ngăn sự hợp tác giữa châu Âu và Trung Quốc

Theo tờ The Conversation, Trung Quốc trong chiến lược cảng của nước này chỉ rõ mục tiêu dài hạn là tiếp cận các mặt hàng xuất khẩu thiết yếu cho an ninh lương thực và an ninh năng lượng, như đậu nành, bắp, thịt bò, quặng sắt, đồng và lithium. Tuy nhiên, hiện Mỹ lo ngại khả năng Trung Quốc sử dụng các cơ sở cảng để phá vỡ hoạt động thương mại của nước này, ngăn cản tàu chiến Mỹ tiếp cận trong trường hợp xảy ra xung đột giữa Washington và Bắc Kinh hoặc tiếp tế cho các tàu hải quân, bởi 14 trong số 17 cảng mà Trung Quốc nắm giữ cổ phần đa số đều có tiềm năng được sử dụng cho mục đích hải quân, có thể hỗ trợ mạng lưới hậu cần của quân đội Trung Quốc và cho phép các tàu hải quân nước này hoạt động xa nhà hơn.

Trong bối cảnh đó, chính quyền Tổng thống Trump đã “vào cuộc”. Trong khi những người tiền nhiệm tìm cách xây dựng lại ảnh hưởng của Mỹ trong thương mại hàng hải và cơ sở hạ tầng cảng thì ông Trump hiện đang gây áp lực lớn hơn đối với các nhà đầu tư Trung Quốc trong lĩnh vực cảng. Theo đó, nhà lãnh đạo xứ cờ hoa đang theo đuổi một loạt biện pháp nhằm cản trở sự hợp tác giữa các công ty vận tải biển châu Âu và Trung Quốc cũng như hạn chế ảnh hưởng của Bắc Kinh trong ngành vận tải biển và ngành đóng tàu toàn cầu.

Ðơn cử, Chính phủ Mỹ sẽ tính phí đối với tất cả các tàu do Trung Quốc chế tạo và sở hữu cập cảng tại các cảng của Mỹ dựa trên trọng tải hoặc hàng hóa được vận chuyển trong mỗi chuyến tàu. Cụ thể, từ ngày 14-10, các tàu do Trung Quốc sở hữu và điều hành sẽ bị tính phí 50 USD cho mỗi tấn ròng, mức phí này sẽ tăng 30 USD mỗi năm trong 3 năm tới, trong khi các tàu do Trung Quốc đóng thuộc sở hữu của các công ty không phải của Trung Quốc sẽ bị tính phí 18 USD mỗi tấn ròng, với mức phí hàng năm tăng 5 USD trong cùng kỳ.

TRÍ VĂN (Tổng hợp)