Bài, ảnh: ÁI LAM

Cách trung tâm Hội An khoảng 2,5km, làng rau Trà Quế, xã Cẩm Hà, TP Hội An, được biết đến là điểm đến xanh của tỉnh Quảng Nam, được rất nhiều du khách yêu thích. Rau Trà Quế nổi tiếng vì có hương vị đặc trưng với kỹ thuật trồng và chăm sóc truyền thống. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng đã công nhận nghề trồng rau Trà Quế là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. 

Du khách quốc tế thường chọn tour trải nghiệm đạp xe quanh làng rau Trà Quế.

Làng rau Trà Quế tọa lạc trên vùng đất có điều kiện tự nhiên rất đặc biệt. Ðây là một cù lao sông nước được bao quanh bởi sông Ðể Võng và đầm Trà Quế. Ðịa danh Trà Quế còn có nhiều tên gọi là Nhự Quế, Thanh Quế, Nhà Quế. Theo lưu truyền trong dân gian, vào thế kỷ thứ XVIII, có vị vua triều Nguyễn du ngoạn ở sông Ðể Võng và ghé vào làng, sau đó đã thưởng thức một loại rau có vị cay nồng như quế, mùi thơm dễ chịu như hoa trà nên đã đặt tên làng rau là Trà Quế. Trong địa bạ Thanh Hà lập vào năm Gia Long thứ 17 (1818) cũng đã ghi chép danh xưng Trà/Nhà Quế.

Rau Trà Quế nổi tiếng ngon bởi kỹ thuật trồng truyền thống và rất khác biệt. Do địa thế được sông, đầm bao bọc, người dân làng Trà Quế ban đầu mưu sinh bằng nghề chài lưới, rồi dần dần họ tận dụng rong trên sông để tạo thành một loại phân bón đặc biệt, tự nhiên để trồng những luống rau sạch. Trải qua bao đời, kỹ thuật trồng rau này vẫn được các hộ dân ở làng Trà Quế sử dụng trong canh tác. Và với kỹ thuật lâu đời này, rau Trà Quế có hương vị đặc trưng riêng và vẫn lưu truyền danh tiếng xưa nay.

Theo chia sẻ của những người trồng rau ở Trà Quế thì giống rau ở đây là giống bản địa được duy trì từ cách đây hàng trăm năm. Loại rau giống để hạt có đặc điểm hạt nhỏ, chắc. Còn giống cây trồng bằng nhánh, cành có đặc điểm thân cây cứng, nhỏ, lá rất thơm. Vì thế hình dáng, kích thước rau ở đây cũng khác biệt so với nơi khác. Rau Trà Quế thường có lá nhỏ, dày, mùi thơm đậm và vị nồng hơn. 

Hiện làng rau có diện tích canh tác 40ha, thường trồng 20 loại rau xanh khác nhau. Trong đó, nổi bật có các loại rau như: hành, húng, tía tô, ngò, rau răm, diếp cá, xà lách… Khi trộn các loại rau với nhau sẽ có 5 vị hòa lẫn vào nhau: cay, ngọt, đắng, chua, chát. Các loại rau ở Trà Quế không chỉ là món ăn hàng ngày trong bữa cơm gia đình mà còn là nguyên liệu không thể thiếu để tạo nét đặc trưng của những món đặc sản của Quảng Nam, như: mì quảng, cao lầu, tam hữu, ram cuốn, bánh xèo…

Không chỉ đơn thuần là nơi sản xuất rau sạch, làng rau Trà Quế ngày nay còn là điểm đến xanh thu hút nhiều du khách. Các hộ dân vừa trồng rau vừa mở cửa làm du lịch. Theo đó, tại đây thường có các trải nghiệm một ngày làm nông dân trồng rau và học nấu ăn cùng người bản địa. Du khách sẽ được các cô chú nông dân chia sẻ cách cuốc đất, vun luống, gieo hạt, trồng rau, vớt rong, bón rau... Ðặc biệt, tại đây có cách tưới rau công phu với quang gánh gàu nước rất nặng. Tưới phải rây đều đặn, nhịp nhàng và phải đảm bảo rau đủ nước. Cách tưới đặc biệt này cũng từng đi vào ca dao xưa: “Muốn về Trà Quế trồng rau/ Sợ e gánh nước hai gàu không quen”, mà ai từng đến làng rau Trà Quế thỉnh thoảng vẫn nghe người dân bản địa nhắc đến như một minh chứng cho truyền thống làng nghề nơi đây.

Ở vùng đất này, du khách có thể thu hoạch rau và sử dụng trong các món ăn nấu cùng người dân địa phương. Các lớp dạy nấu ăn ở đây thường có các món như: bánh xèo, ram cuốn, tam hữu, mì quảng… Tùy theo điều kiện thời gian du khách trải nghiệm mà lựa chọn chương trình nấu ăn phù hợp. Ngoài ra, du khách có thể đạp xe hay chạy xe máy quanh làng. Những liếp rau ở đây cứ nối tiếp nhau, xanh mướt và người dân địa phương rất thân thiện. Du khách có thể dừng và trò chuyện với dân làng, vốn rất cởi mở, hiếu khách, sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm, bí quyết cách trồng rau tốt, làm món ăn ngon.

Với lịch sử hơn 300 năm, làng rau Trà Quế vẫn giữ được nét truyền thống, mộc mạc của một làng nghề lâu đời. Ðặc biệt khi được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận nghề trồng rau Trà Quế là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, loại hình Tri thức dân gian, nghề thủ công truyền thống, vào tháng 4-2022, làng rau Trà Quế càng trở nên thu hút hơn nữa với du khách gần xa khi đến Hội An. Ấn tượng hơn khi Quảng Nam đang là địa phương được chọn tổ chức Năm du lịch quốc gia 2022, với chủ đề “Quảng Nam - Ðiểm đến du lịch xanh” và làng rau Trà Quế cũng được chọn là điểm đến xanh để quảng bá, kết nối với du khách.