Trước thềm cuộc bầu cử Thượng viện Nhật Bản diễn ra vào ngày 20-7, Thủ tướng Shigeru Ishiba đối mặt thêm nhiều áp lực, đặc biệt là việc giá gạo trong nước tăng phi mã.

Một cửa hàng gạo ở Nhật Bản.  Ảnh: AFP

Cụ thể, dữ liệu từ Bộ Nội vụ Nhật Bản cho thấy giá gạo tại nước này trong tháng 6 đã tăng 99,2% so với cùng kỳ năm ngoái. Giá gạo trong tháng 5 và tháng 3 cũng tăng vọt - tương ứng ở mức 101% và 92,5% so với cùng kỳ năm ngoái.

Những nguyên nhân khiến giá gạo tăng mạnh ở Nhật là tình trạng thiếu hụt lúa gạo do mùa hè khô hạn kéo dài cách đây 2 năm, gây thiệt hại mùa màng trên toàn quốc. Các chuyên gia cho biết kể từ thời điểm đó, một số thương nhân đã tích trữ gạo nhằm thu lợi nhuận trong tương lai.

Vấn đề trở nên tồi tệ hơn khi người dân hồi năm ngoái đổ xô mua gạo tích trữ trong hoảng loạn, vì chính phủ cảnh báo về nguy cơ xảy ra động đất rất lớn. Hồi tháng 2, Chính phủ Nhật thực hiện bước đi hiếm hoi là giải phóng kho dự trữ khẩn cấp, biện pháp thường chỉ được áp dụng khi xảy ra thiên tai.

Trong bối cảnh đó, sự ủng hộ của công chúng dành cho chính quyền của Thủ tướng Ishiba đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ khi ông nhậm chức vào tháng 10-2024, mà một phần là do sự bất mãn của người dân về chi phí sinh hoạt. Một trong những nguyên nhân chính gây ra sự tức giận đó là tình trạng lạm phát và đặc biệt là giá gạo tăng vọt, cũng như các vụ bê bối trong đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền.

Được biết, Thượng viện Nhật Bản có tổng cộng 248 ghế. Nhiệm kỳ của các thành viên Thượng viện kéo dài 6 năm, nhưng cứ 3 năm sẽ bầu lại một nửa trong số 248 ghế. Mặc dù Thượng viện không bầu ra thủ tướng, nhưng một kết quả bầu cử không tốt sẽ gia tăng áp lực lên chính phủ của ông Ishiba.

Hiện tại, LDP đang nắm giữ 113 ghế tại Thượng viện, trong khi đảng đối tác liên minh Công minh Mới (Komeito) nắm 27 ghế. Còn khối đối lập do đảng Dân chủ Lập hiến Nhật Bản (CDP) dẫn đầu hiện nắm giữ 91 ghế. Có 9 ghế tại Thượng viện được coi là độc lập và những ghế còn lại đang bỏ trống. Liên minh cầm quyền của Thủ tướng Ishiba đã mất đa số ghế tại Hạ viện trong cuộc bầu cử hồi tháng 10-2024. Đây là kết quả tồi tệ nhất trong 15 năm qua đối với LDP, đảng đã cầm quyền tại Nhật gần như liên tục kể từ năm 1955.

Trong khi đó, các cuộc thăm dò ý kiến trước cuộc bầu cử vào ngày 20-7 cho thấy liên minh cầm quyền có thể mất thế đa số ở Thượng viện. Nếu kết quả bầu cử như dự đoán có khả năng sẽ buộc ông Ishiba phải từ chức sau chưa đầy 1 năm tại nhiệm.

Mặt khác, Thủ tướng Ishiba cũng đang chịu áp lực về việc phải đạt được một thỏa thuận thương mại với Mỹ trước khi mức thuế quan mới 25% có hiệu lực vào ngày 1-8. Mặt hàng ô tô nhập khẩu quan trọng của Nhật Bản vào nền kinh tế lớn nhất thế giới đã phải chịu mức thuế nặng nề, cũng như thép và nhôm.

Tổng thống Mỹ Donald Trump muốn các công ty Nhật sản xuất nhiều hơn tại Mỹ và Tokyo phải mua thêm hàng hóa của Washington - đặc biệt là khí đốt, dầu mỏ, ô tô và gạo, để giảm thâm hụt thương mại 70 tỉ USD.

Ông Ishiba đã cử phái viên thương mại Ryosei Akazawa tới Washington 7 lần nhằm nỗ lực đạt thỏa thuận giữa 2 nước.

NGUYỆT CÁT (Theo AFP, Reuters)