Việc cưỡng chế thu hồi đất giải phóng mặt bằng là trường hợp khi người sử dụng đất không chấp hành quyết định thu hồi đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Tuy nhiên, việc thực hiện cưỡng chế thu hồi đất phải đảm bảo các điều kiện theo quy định pháp luật cũng như việc ban hành quyết định phải đúng thẩm quyền, đúng quy định...

Cơ quan chức năng cưỡng chế thu hồi đất thực hiện dự án khu tái định cư An Bình.

Luật Ðất đai năm 2013 quy định, cưỡng chế thu hồi đất được thực hiện khi có đủ các điều kiện: người có đất thu hồi không chấp hành quyết định thu hồi đất sau khi UBND cấp xã, Ủy ban MTTQVN cấp xã nơi có đất thu hồi đã vận động, thuyết phục; quyết định cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất đã được niêm yết công khai tại trụ sở UBND cấp xã, địa điểm sinh hoạt chung của khu dân cư nơi có đất thu hồi và đã có hiệu lực thi hành; người bị cưỡng chế đã nhận được quyết định cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất có hiệu lực thi hành. Trường hợp người bị cưỡng chế từ chối không nhận quyết định cưỡng chế hoặc vắng mặt khi giao quyết định cưỡng chế thì UBND cấp xã lập biên bản. Người có thẩm quyền ban hành và thực hiện quyết định cưỡng chế thu hồi đất là chủ tịch UBND cấp huyện.

Quá trình cưỡng chế thu hồi đất được thực hiện thông qua các bước: chủ tịch UBND cấp huyện sẽ quyết định thành lập Ban thực hiện cưỡng chế. Ban thực hiện cưỡng chế vận động, thuyết phục, đối thoại với người bị cưỡng chế. Nếu người bị cưỡng chế chấp hành, Ban thực hiện cưỡng chế lập biên bản ghi nhận sự chấp hành; việc bàn giao đất được thực hiện chậm nhất sau 30 ngày kể từ ngày lập biên bản.

Nếu người bị cưỡng chế không chấp hành quyết định cưỡng chế thì tổ chức thực hiện cưỡng chế. Ban thực hiện cưỡng chế có quyền buộc người bị cưỡng chế và những người có liên quan phải ra khỏi khu đất cưỡng chế, tự chuyển tài sản ra khỏi khu đất cưỡng chế. Trường hợp không thực hiện, thì Ban thực hiện cưỡng chế có trách nhiệm di chuyển người bị cưỡng chế và người có liên quan cùng tài sản ra khỏi khu đất cưỡng chế. Trường hợp người bị cưỡng chế từ chối nhận tài sản thì Ban thực hiện cưỡng chế phải lập biên bản, tổ chức thực hiện bảo quản tài sản theo quy định của pháp luật và thông báo cho người có tài sản nhận lại tài sản.

Ngoài ra, trong quá trình cưỡng chế, công an có nhiệm vụ giữ gìn trật tự, UBND cấp xã nơi có đất bị cưỡng chế thực hiện phối hợp với các cơ quan, đơn vị có liên quan để thực hiện việc giao, niêm yết công khai quyết định cưỡng chế thu hồi đất, cùng tham gia thực hiện cưỡng chế; phối hợp với tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng niêm phong, di chuyển tài sản của người bị cưỡng chế thu hồi đất theo quy định.

Tuy nhiên, trong trường hợp cưỡng chế không đúng quy định, người dân vẫn có quyền khiếu nại quyết định cưỡng chế. Tại các thông báo cưỡng chế thường ghi rõ: người có đất thu hồi, tổ chức, cá nhân có liên quan có quyền khiếu nại về quyết định thu hồi đất theo quy định pháp luật về khiếu nại. Tuy nhiên, trong khi chưa có quyết định về giải quyết khiếu nại thì vẫn phải tiếp tục thực hiện quyết định thu hồi đất, quyết định cưỡng chế thu hồi đất.

Trong trường hợp cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết khiếu nại có kết luận việc thu hồi đất là trái pháp luật thì phải dừng cưỡng chế nếu việc cưỡng chế chưa hoàn thành; hủy bỏ quyết định thu hồi đất đã ban hành về bồi thường thiệt hại do quyết định thu hồi đất gây ra (nếu có).

Ðối với trường hợp thu hồi đất có liên quan đến quyền và lợi ích của tổ chức, cá nhân khác trong việc sử dụng đất theo quy định của pháp luật khác có liên quan thì nhà nước tiến hành thu hồi đất, cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất theo quy định mà không phải chờ cho đến khi giải quyết xong quyền và nghĩa vụ liên quan đến việc sử dụng đất giữa người có đất thu hồi và tổ chức, cá nhân đó theo quy định của pháp luật có liên quan.

Bài, ảnh: HOÀNG YẾN