Giới chức Mỹ lưu ý thế giới vẫn phải thận trọng với mối đe dọa từ tổ chức tự xưng Nhà nước Hồi giáo (IS), đặc biệt là ở châu Phi và đây như là một lời nhắc về cuộc chiến chống chủ nghĩa khủng bố chưa kết thúc.

Bán đảo Sinai của Ai Cập chứng kiến sự gia tăng các cuộc tấn công của những phần tử cực đoan kể từ năm 2013. Ảnh: DW

“Trong khi ngăn chặn sự trỗi dậy của IS ở Iraq và Syria, chúng ta cũng cần cảnh giác với mối đe dọa liên tiếp mà chúng đặt ra ở những nơi khác trên thế giới, nhất là tại châu Phi”, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Victoria Nuland phát biểu tại phiên khai mạc cuộc họp thường niên của liên minh toàn cầu chống IS do Washington dẫn đầu ngày 11-5. Theo bà Nuland, mối đe dọa từ IS là rất cao ở châu Phi, nơi xảy ra gần 500 vụ khủng bố của IS trong năm 2021, khiến hơn 2.900 người chết. Các phần tử thánh chiến này đang đẩy mạnh nỗ lực để gia tăng hiện diện tại vùng Sahel và Tây Phi.

IS đứng sau nhiều vụ tấn công gần đây ở Israel và một nhánh của IS tại Ai Cập cuối tuần qua đã tuyên bố nhận trách nhiệm tấn công một trạm bơm nước ở phía Đông Kênh đào Suez, làm chết ít nhất 11 binh sĩ. Các tay súng trung thành với IS vẫn đang hoạt động tích cực tại Mali, Niger và Burkina Faso, tấn công và giết chết hàng trăm dân làng. Các phần tử Hồi giáo cực đoan ở Nigeria dưới tên gọi “Nhà nước Hồi giáo ở tỉnh Tây Phi” (ISWA) cũng thực hiện điều tương tự. Gần đây hơn, các tay súng thân IS nhận trách nhiệm tấn công chết người nhắm vào các binh sĩ Congo và các quán rượu ở phía Đông nước này. Còn ở Mozambique, các tay súng nổi dậy cũng bắt tay với IS và tự xưng là “Nhà nước Hồi giáo ở tỉnh Mozambique”.

Ngoại trưởng Maroc Nasser Bourita cảnh báo châu Phi đang là mục tiêu chính của IS, chiếm 41% tổng số vụ tấn công của tổ chức này trên toàn cầu. 

Cần dồn sức chống IS ở châu Phi

Ở “thời vàng son”, IS từng kiểm soát vùng lãnh thổ rộng 103.600km2, trải dài từ Syria đến Iraq và cai trị hơn 8 triệu người. IS đã mất đi phần lãnh thổ cuối cùng ở phía Đông Syria vào tháng 3-2019 sau cuộc chiến chống nhóm phiến quân này trên toàn cầu trong nhiều năm. Tuy nhiên, bất chấp sức ép lớn từ quân đội Mỹ và các đối tác trong liên minh vốn được thành lập từ năm 2014 (hiện có 84 thành viên), IS vẫn tìm mọi cách không chỉ để tồn tại mà còn lan rộng, ngày càng tập trung tuyên truyền chiến thuật của IS trong khai thác các chi nhánh tại châu Phi.

Sự tập trung của liên minh chống IS vào châu Phi được cho là quá ít hoặc quá muộn, có thể khiến bóng ma IS trỗi dậy tiếp tục trở thành mối đe dọa của thế giới. Theo Jason Warner, Trưởng nhóm nghiên cứu về châu Phi tại Trung tâm chống khủng bố West Point, sự hiện diện của IS ở châu Phi là rõ rệt và ngày càng tăng, ngay cả khi quyền lực của chúng ở trung tâm suy yếu.

Về giải pháp, Ý từng đề xuất thành lập một lực lượng đặc nhiệm tại châu Phi nhằm nhận diện, ngăn chặn các mối đe dọa khủng bố liên quan đến IS trên lục địa đen thông qua các biện pháp có sự phối hợp với các đối tác địa phương. Nhưng vấn đề là liệu liên minh có thể tập hợp được bao nhiêu lực lượng tham gia cuộc chiến chống khủng bố không hồi kết khắp châu Phi. Hồi tháng 7-2021, Pháp tuyên bố sẽ chấm dứt hoạt động chống khủng bố ở Sahel và quân đội Mỹ thì xem xét điều chỉnh số lượng binh sĩ tại châu Phi. Các quan chức quân sự Mỹ lo ngại việc rút các lực lượng khỏi Somalia theo lệnh của cựu Tổng thống Donald Trump sẽ tạo ra những rủi ro mới.

Ngoại trưởng Ý Luigi Di Maio nhấn mạnh cần có cách tiếp cận toàn diện, trong đó xem xét các yếu tố như biến đổi khí hậu và nghèo đói có thể khiến một số người theo chủ nghĩa cực đoan.

HẠNH NGUYÊN (Theo AP, France 24)