“Ký ức không phai” (NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh) tập hợp bài viết của nhiều tác giả, kể lại những câu chuyện của cán bộ, học sinh miền Nam ra Bắc học tập, công tác, chuẩn bị lực lượng mọi mặt tiến tới giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Sách được xuất bản nhân dịp Kỷ niệm 70 năm Hiệp định Genève và chuyển quân tập kết (1954-2024).

Buổi giao lưu ra mắt sách vừa được tổ chức cuối tuần qua tại TP Hồ Chí Minh.

Sự kiện ký kết Hiệp định Genève tháng 7-1954 sau 75 ngày đêm đàm phán và 31 phiên họp là kết tinh của thành quả đấu tranh quật cường và bền bỉ của quân và dân Việt Nam, của khát vọng hòa bình, chủ nghĩa yêu nước cùng bản lĩnh và trí tuệ của dân tộc Việt Nam được hun đúc qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước. Cùng với chiến thắng Ðiện Biên Phủ, Hiệp định Genève đã kết thúc cuộc kháng chiến lâu dài và anh dũng của nhân dân Việt Nam chống thực dân Pháp xâm lược và can thiệp của Mỹ, giải phóng miền Bắc nước ta, tạo điều kiện xây dựng miền Bắc trở thành hậu phương lớn, vững mạnh cho công cuộc đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước năm 1975.

“Ký ức không phai” là một phần của những câu chuyện về cán bộ, chiến sĩ, học sinh miền Nam tập kết ra Bắc theo Hiệp định Genève. Những người con miền Nam đi đến miền Bắc, dù bằng những chuyến tàu tập kết vượt biển 1954-1955 hay bằng đường bộ và những phương tiện khác trong những thời điểm khác sau đó, đều ra sức phấn đấu học tập, làm việc, trở thành một lực lượng mạnh mẽ, có những đóng góp xứng đáng cho công cuộc kiến thiết nước nhà khi còn tạm thời bị chia cắt cũng như sau khi thống nhất đất nước từ năm 1975.

Tất cả được các tác giả (Nguyễn Thị Xuân Phượng, Nguyễn Ngọc Bạch, Huỳnh Dũng Nhân, Lưu Ðình Triều, Nguyễn Thế Thanh, Ngô Vương Anh, Kiều Mai Sơn, Nguyễn Thị Hậu, Lê Ngọc Lập, Nguyễn Thị Lệ Thủy, Trâm Anh, Thu Hương, Võ Thị Ánh Tuyết, Tống Quang Anh, Phan Trọng Nghĩa, Nguyễn Quốc Thái, Vũ Phương Mai, Châu Nhật Sinh, Lê Tự Minh, Trần Ngọc Tư, Lê Văn Tân, Nguyễn Minh Quang, Huỳnh Xuân Thảo, Trần Ðức Hạnh, Nguyễn Thị Bạch Mai, Phan Hoàng Phương, Lê Chí Công...) khắc họa chân thực và sống động qua 58 bài viết trong sách, chia thành 3 phần. Ðó là Phần I - Theo dòng lịch sử: 70 năm - Ngày ấy, bây giờ (1954-2024); Phần II - Ngày Bắc, đêm Nam - Chia ly và Ðoàn tụ; Phần III - Học sinh miền Nam trên đất Bắc, những dòng ký ức.

Các nhân vật trong sách là những cán bộ thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau khi đi tập kết như sĩ quan quân đội Trần Văn Danh (sau này là Thiếu tướng, Phó Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh, Anh hùng Lao động, Anh hùng Lực lượng vũ trang), nhà báo Lưu Quý Kỳ (sau này là Vụ trưởng Vụ Báo chí Ban Tuyên huấn Trung ương), nghệ sĩ Nguyễn Ngọc Bạch (sau này là đạo diễn sân khấu, Phó Giám đốc Sở Văn hóa Thông tin TP Hồ Chí Minh), bà Nguyễn Thị Xuân Phượng (sau này là bác sĩ - nhà điện ảnh, nhà văn). Họ là những học sinh tuổi vị thành niên như Ðinh Miên (sau này là kỹ sư điện, Anh hùng Lao động), như Phan Trọng Nghĩa (sau này tốt nghiệp Ðại học Hàng hải ở Liên Xô), nhiều người tuổi đời tính chưa đủ 5 ngón tay, có người phải ẵm trên tay như Trần Ðức Hạnh (sau này là Tiến sĩ Toán Kinh tế), thậm chí còn nằm trong bụng mẹ khi xuống tàu tập kết như Huỳnh Dũng Nhân (sau này nhà báo, nhà văn, họa sĩ). Cảm nhận của cán bộ, chiến sĩ, học sinh miền Nam về những ngày đầu tiên đặt chân lên miền Bắc được đồng bào miền Bắc đón tiếp thân tình, nồng hậu ra sao; ký ức về những năm tháng “ngày Bắc, đêm Nam”, về sự phấn đấu không mệt mỏi trong học tập, làm việc để góp phần đẩy nhanh ngày nước nhà thống nhất, gia đình đoàn tụ… được kể chân thực và đầy cảm xúc.

Trong chưa đầy 450 trang của “Ký ức không phai”, người đọc có thể tiếp cận khá toàn diện các tư liệu lịch sử vừa tóm gọn vừa chi tiết về Hiệp định Genève 1954. Cùng với đó là những câu chuyện đầy thú vị, điển hình như con đường trở thành học sinh miền Nam của tác giả Vũ Phương Mai (tốt nghiệp Ðại học ngành phim ảnh ở Ba Lan, con gái của Nhà báo Liệt sĩ Vũ Tùng - Chủ tịch Hội Nhà báo Giải Phóng, hậu duệ của nhà cách mạng Lương Văn Can - một trong những người sáng lập trường Ðông Kinh Nghĩa Thục năm 1907). Ðặc biệt, tình nghĩa giữa đồng bào miền Bắc và đồng bào miền Nam được kể rất cảm động như “Chị Sinh ơi, về ăn cơm, bố mẹ đợi...”, “Cô giáo Lê Thúy Quyến - một người thân đặc biệt của học sinh miền Nam”, “Học sinh miền Nam trong tôi”, “Những người bạn miền Nam ngày ấy”... Hay câu chuyện “Quỹ Học bổng Huỳnh Tấn Phát - những hạt mầm đã thành cây” là một trong nhiều minh chứng cho sự kế tục thành công sự tử tế của mẹ cha để lại. Hoặc đặc biệt hơn nữa là những bức thư lần đầu được công bố của Ðại tướng Lê Ðức Anh gửi con gái Lê Xuân Hồng.

“Ký ức không phai” đem đến cho người đọc thêm những tư liệu và thông tin về cán bộ, học sinh miền Nam trên đất Bắc cùng với các sự kiện nhắc nhở ý nghĩa lịch sử của Hiệp định Genève 1954.

Q.M