Phó Tổng thống Mỹ JD Vance gần đây đã gọi vụ oanh tạc cơ B-2 ném bom xuống các cơ sở hạt nhân Iran là một phần của “học thuyết Trump” về chính sách đối ngoại mới. Cuộc chiến Israel - Iran và quyết định không kích của Mỹ đang thách thức các giả định địa chính trị.

Tổng thống Trump và cấp phó Vance theo dõi máy bay Mỹ ném bom cơ sở hạt nhân Iran hôm 21-6. Ảnh: Reuters

Hôm 24-6, Phó Tổng thống Vance đã mô tả “học thuyết Trump” về chính sách đối ngoại. “Thứ nhất, xác định rõ lợi ích của Mỹ, chẳng hạn như Iran không được phép sở hữu vũ khí hạt nhân. Thứ hai, cố gắng giải quyết vấn đề bằng biện pháp ngoại giao cứng rắn. Và nếu những nỗ lực đối thoại thất bại, thì sẽ sử dụng sức mạnh quân sự áp đảo để giải quyết và rút lui trước khi nó trở thành một cuộc xung đột kéo dài”, ông Vance giải thích.

Phương pháp này đánh dấu sự thay đổi đáng kể trong cách tiếp cận vốn thận trọng của ông Trump đối với việc sử dụng vũ lực quân sự. Tuy nhiên, giới phân tích bày tỏ nghi ngờ về tính nhất quán của học thuyết này. Nhiều ý kiến cho rằng đây có thể chỉ là cách đặt tên mang tính chiến thuật nhằm che đậy một chính sách đối ngoại mang tính phản ứng và trực giác nhưng thiếu chiều sâu chiến lược.

 Trong nhiệm kỳ trước, ông Trump phần lớn tránh can thiệp quân sự sâu rộng. Những chiến dịch như tiêu diệt thủ lĩnh IS al-Baghdadi năm 2019 hay ám sát tướng Iran Qasem Soleimani năm 2020 đều được thực hiện nhanh gọn và giới hạn. Tuy nhiên, đợt tấn công mới có quy mô lớn hơn, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ leo thang đối đầu.

Vì thế, ông Trump đang phải đối mặt với áp lực giải thích quyết định can thiệp vào cuộc xung đột. Nhà lãnh đạo này giành được sự ủng hộ của cử tri với lập luận rằng các cuộc chiến “dại dột” do Mỹ khởi xướng ở Iraq và Afghanistan đã đẩy Washington vào vũng lầy. Ông cam kết sẽ nỗ lực tránh các tình huống phức tạp ở nước ngoài.

Tuy nhiên, viễn cảnh Mỹ bị kéo vào một cuộc xung đột kéo dài với Iran đã khiến nhiều người trong phe theo chủ nghĩa biệt lập của đảng Cộng hòa tức giận, bao gồm cả những người nổi tiếng ủng hộ ông Trump như chiến lược gia Steve Bannon.

Đối với Clifford May, Chủ tịch Tổ chức Bảo vệ các nền dân chủ (Mỹ), “học thuyết Trump” dường như đúng. Theo ông May, nếu chiến dịch tại Iran đem lại kết quả tích cực, thì đây có thể trở thành một học thuyết mà Tổng thống Trump tự hào.

Trước đó, Mỹ và Iran đã thực hiện 5 vòng đàm phán về vấn đề hạt nhân trước khi dừng lại do Israel tấn công phủ đầu Iran ngày 13-6. Đêm 21 và rạng sáng 22-6, Mỹ đã không kích 3 cơ sở hạt nhân quan trọng của Iran. Đáp lại, Tehran đã phóng tên lửa vào Căn cứ Không quân Al Udeid của Mỹ tại Qatar ngày 23-6. Xung đột kéo dài 12 ngày kết thúc sau khi Tổng thống Trump ngày 24-6 tuyên bố Iran và Israel đạt được lệnh ngừng bắn.

Người phát ngôn Nhà Trắng Karoline Leavitt hôm 26-4 một lần nữa cho biết Mỹ đang theo đuổi con đường ngoại giao với Iran và duy trì liên lạc chặt chẽ nhằm hướng tới một thỏa thuận khu vực. Bà Leavitt chia sẻ Tổng thống Trump và đội ngũ của ông, đặc biệt là Đặc phái viên Steven Witkoff, đang trao đổi với phía Iran cũng như các đối tác Arab và vùng Vịnh, để đạt được một thỏa thuận. Bà Leavitt nhấn mạnh mục tiêu của chính quyền Trump là “hòa bình lâu dài và ổn định trong khu vực” thông qua biện pháp ngoại giao.

Trong khi đó, Ngoại trưởng Iran Abbas Araqchi khẳng định Tehran không có kế hoạch nối lại các cuộc đàm phán hạt nhân với chính quyền ông Trump trong tuần tới sau các đòn không kích của Mỹ và Israel vào lãnh thổ nước này. Ông Araqchi cho biết thiệt hại đối với các cơ sở hạt nhân là “không nhỏ” và các cơ quan có liên quan đang đánh giá thực tế mới về chương trình hạt nhân của Iran - điều sẽ định hình lập trường ngoại giao trong tương lai của Tehran.

HẠNH NGUYÊN (Tổng hợp)