Trong khi Mỹ đang bất an trước vai trò ngày càng tăng của Trung Quốc ở Trung Đông, Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) tiếp tục khiến Washington phải cân nhắc khi đề nghị chính quyền Tổng thống Joe Biden “chính thức hóa” quan hệ quân sự đôi bên bằng thỏa thuận an ninh phạm vi rộng hơn.

Tổng thống Mỹ Biden (trái) và Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman. Ảnh: Reuters

Là 2 trong số những đối tác quân sự thân cận nhất của Mỹ trong thế giới Arab, Riyadh và Abu Dhabi gần đây kêu gọi hỗ trợ an ninh nhiều hơn từ Washington. Trong nỗ lực gây sức ép, cả 2 chỉ ra rằng các lựa chọn của họ hiện không chỉ giới hạn với Mỹ khi thế giới trở nên đa cực. 

Trước đó, cố vấn ngoại giao của tổng thống UAE, Anwar Gargash tại hội nghị ở New York (Mỹ) mô tả sự can dự của Washington ở Trung Đông là “điều tích cực”. Tuy nhiên, ông cảnh báo Nhà Trắng về tầm quan trọng của chiến lược củng cố vai trò ở khu vực nhằm tránh để lại “lỗ hổng” tạo cơ hội cho đối thủ cạnh tranh. Qua đây, quan chức này đề nghị chuyển các thỏa thuận từ “không chính thức” sang “chính thức”, cốt lõi là một cam kết vững chắc về an ninh. Hiệp ước an ninh như vậy vốn được Saudi Arabia đặt lên hàng đầu khi thảo luận với Washington về tiến trình đàm phán khả năng bình thường hóa quan hệ với Israel. Nếu thành công giúp khôi phục quan hệ ngoại giao Israel - Saudi Arabia, đây sẽ là chiến thắng đối ngoại quan trọng của Tổng thống Biden trước cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2024.

Bản chất thỏa thuận

Theo Đài CNN, thỏa thuận chính thức thiết lập “chiếc ô an ninh” và ràng buộc sự bảo vệ của Washington trước các cuộc tấn công quân sự đã trở thành một phần thiết yếu trong quan hệ giữa vùng Vịnh với Mỹ. Yêu cầu đó được đưa ra trong bối cảnh những nước khu vực đối mặt hàng loạt đợt tấn công mà họ đổ lỗi cho Iran và các lực lượng ủy nhiệm. Tuy sắm vai trò đồng minh, nhưng hỗ trợ của Mỹ những năm qua bị cho “không thỏa đáng”. 

Hiện các cuộc thảo luận về thỏa thuận tiềm năng chưa được công khai, nhưng dựa trên kịch bản mà giới phân tích dự đoán, có khả năng Mỹ sẽ ký hiệp ước công nhận an ninh vùng Vịnh là một phần lợi ích quốc gia hoặc ra tuyên bố các nước khu vực là đồng minh chính của Washington ngoài Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Nhưng theo nhà nghiên cứu Jean-Loup Samaan, nhiều khả năng Saudi Arabia và UAE yêu cầu một hiệp ước toàn diện giống như thỏa thuận Mỹ ký với Nhật Bản hay Hàn Quốc. Điều này sẽ cho phép Washington dễ dàng bán vũ khí và tăng cường hiện diện quân sự tại Saudi Arabia và UAE. Washington cũng có thể yêu cầu các nước hạn chế sử dụng công nghệ của Trung Quốc.

Vấn đề chưa rõ hiện nay là Nhà Trắng liệu có cam kết thực hiện hiệp ước yêu cầu phải bảo vệ các nước vùng Vịnh trong tình huống bị tấn công hay không. Quy trình này cần Thượng viện phê chuẩn. Nhưng nếu không có bước đột phá ngoại giao thực sự, chẳng hạn như việc Saudi Arabia công nhận Israel, sẽ rất khó để chính quyền Tổng thống Biden trình bày bất kỳ hiệp ước nào trước Quốc hội. Một mặt do hồ sơ nhân quyền của Saudi Arabia, mặt khác là quyết định như vậy có nguy cơ khiến Washington sa lầy vào các cuộc xung đột ở Trung Đông.

MAI QUYÊN