Trước tình trạng biến đổi khí hậu (BĐKH) ngày càng diễn biến phức tạp, sạt lở, lốc xoáy, hạn hán... xảy ra khiến nhiều địa phương trong khu vực ĐBSCL đứng trước những thách thức khó khăn, cuộc sống bị đe dọa, sinh hoạt hằng ngày bị thay đổi. Tăng cường  ứng phó BĐKH, phát triển kinh tế - xã hội bền vững là vấn đề quan trọng TP Cần Thơ đang nỗ lực thực hiện...

Bờ kè sông Thốt Nốt xây dựng hoàn thành, hạn chế tình trạng sạt lở, ứng phó BĐKH, vừa góp phần phát triển đô thị.

Khí  hậu thay đổi thất thường

Theo kịch bản của Bộ Tài nguyên và Môi trường, nhiệt độ trung bình của khu vực ĐBSCL có thể tăng lên 30C và mực nước biển dâng lên 1m vào năm 2100. Khi đó, có khoảng 90% diện tích thuộc các tỉnh, thành trong khu vực ĐBSCL bị ngập hoàn toàn. Khoảng 30 năm qua, ở TP Cần Thơ nhiệt độ trung bình năm đã tăng khoảng 0,50C, mực nước dâng cao thêm gần 50cm, ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển kinh tế xã hội, đời sống người dân.

Các hiểm họa chính của BĐKH tại Cần Thơ gồm: sạt lở bờ sông, nắng nóng, bão, lốc xoáy... kéo theo những hiểm họa xâm nhập mặn, ô nhiễm môi trường và dịch bệnh. Nhiều nhà khoa học thuộc Viện Nghiên cứu BĐKH, Trường Đại học Cần Thơ, nhận định: lượng mưa qua quan trắc và mô phỏng cho thấy sự bất thường ngày càng nhiều, như lượng mưa đầu mùa giảm, các trận mưa lớn cuối mùa lại gia tăng. Lượng nước từ thượng nguồn sông Mê Kông đổ về ngày càng ít, trong khi mùa khô nước mặn từ biển xâm nhập ngày càng sâu vào đất liền, tạo nên những khó khăn mới cho sản xuất nông nghiệp cũng như sinh kế của cư dân. Ở TP Cần Thơ và cả khu vực ĐBSCL hiện có 562 vị trí bờ sông, bờ biển bị sạt lở, với tổng chiều dài 786km. Trong đó có 42 vị trí sạt lở nguy hiểm với tổng chiều dài 149km cần phải xử lý cấp bách để bảo đảm an toàn tính mạng, tài sản của nhà nước và nhân dân. Riêng TP Cần Thơ được xác định có 4 điểm sạt lở đặc biệt nguy hiểm, với tổng chiều dài 12.600m trên Bản đồ sạt lở bờ sông, xói lở bờ biển vùng ĐBSCL vừa được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công bố.

Ông Nguyễn Ngọc Hè, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát nông thôn TP Cần Thơ, Phó trưởng Ban Chỉ huy PCTT-TKCN thành phố, cho biết: “Những điểm sạt lở trên đe dọa đời sống, sinh hoạt của người dân. Hiện thành phố đang đề nghị Trung ương, Bộ, ngành chức năng hỗ trợ kinh phí để địa phương khắc phục tình trạng trên, ổn định đời sống người dân...”. Theo Ban Chỉ huy PCTT-TKCN TP Cần Thơ, hiện thành phố có tổng chiều dài sông Hậu đi qua khoảng 65km, có 350km chiều dài kênh rạch cấp 1, khoảng 800km kênh, rạch cấp 2. Thời gian qua, sạt lở bờ sông xuất hiện ngày càng nhiều do ảnh hưởng BĐKH, dòng chảy trên sông thay đổi, triều cường dâng cao, mùa khô nước rút cạn làm giảm độ kết dính của đất nên xuất hiện tình trạng sạt lở bờ sông. 6 tháng đầu năm 2018, TP Cần Thơ xuất hiện 15 điểm sạt lở bờ sông, rạch, làm hàng trăm mét đường giao thông và nhiều nhà dân sụp đổ xuống sông.

Mặc dù, TP Cần Thơ tăng cường nhiều giải pháp để hạn chế thiệt hại của thiên tai và BĐKH. Tuy nhiên vẫn phải gánh chịu hậu quả trước diễn biến phức tạp của thời tiết, mưa, bão, lốc xoáy, sạt lở đất... gây ra và mức độ thiệt hại ngày càng gia tăng. Cụ thể, năm 2010 thiệt hại trên 2,5 tỉ đồng; đặc biệt năm 2011: thiệt hại trên 230,8 tỉ đồng; năm 2012: 3,26 tỉ đồng; năm 2013: trên 4,3 tỉ đồng; năm 2014: 5,72 tỉ đồng: năm 2015: 9,440 tỉ đồng; năm 2016 là 5,62 tỉ đồng... Riêng 6 tháng đầu năm 2018, tổng thiệt hại tài sản do thiên tai gây ra trên 40 tỉ đồng. Những thiệt hại nặng nề này do cơ sở hạ tầng kinh tế được đầu tư trong nhiều năm qua ở các quận, huyện còn nhiều bất cập, đê bao, cầu đường giao thông... chưa đảm bảo an toàn khi thiên tai xảy ra.

Giải pháp ứng phó

Nhiều năm qua, TP Cần Thơ xác định thích ứng BĐKH là các hoạt  động bao gồm tất cả các công trình và phi công trình nhằm mục tiêu giảm thiểu tác động, trên cơ sở áp dụng tính toán chi phí lợi ích có quan tâm đến môi trường và nguyên tắc không hối tiếc; tập trung xây dựng nền kinh tế xanh, lấy hoạt động ứng phó BĐKH làm động lực cơ bản để phát triển kinh tế, tăng cường mức sống, sinh kế người dân, và ngược lại lấy tăng cường thu nhập cho người dân, gia tăng tích lũy, phát triển kinh tế-xã hội để củng cố năng lực ứng phó cho cộng đồng; các hành động, dự án thích ứng được lựa chọn thứ tự ưu tiên đầu tư thực hiện… Trong đó, thành phố chú trọng thực hiện các công trình xanh để thích ứng và bảo vệ môi trường.

Lãnh đạo TP Cần Thơ khảo sát và tìm giải pháp khắc phục sạt lở tại phường Trường Lạc, quận Ô Môn.

Điển hình, Dự án xây dựng bờ kè sinh học cho các điểm sạt lở dọc bờ sông Cái Sơn, phường An Bình, quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ được triển khai nhiều năm qua đã góp phần hạn chế sạt lở bờ sông. Theo UBND phường An Bình, tình hình sạt lở bờ sông tại khu vực này đã trở nên trầm trọng trong những năm gần đây. Vào mùa mưa hay mùa nước nổi, việc đi lại của bà con gặp nhiều khó khăn, trở ngại. Xây dựng kè sinh học nhằm hạn chế sạt lở là một việc làm kịp thời, bảo vệ an toàn cho người dân sống trong khu vực. Kè sinh học sông Cái Sơn là một hoạt động nằm trong khuôn khổ Dự án “Quản lý ngập lụt, sạt lở bờ sông đô thị dựa vào cộng đồng TP Cần Thơ” do chương trình ACCCRN (Quỹ Rockefeller, thông qua sự điều phối của ISET) tài trợ. Dự án gồm hai hợp phần: Kiểm soát sạt lở bờ sông, xây dựng công trình kè tại rạch Cái Sơn và Cải tạo thoát nước cho kênh Ấp Chiến Lược thuộc phường An Bình. Đây là dự án có sự tham gia của cộng đồng từ khâu xây dựng dự án, tham gia giám sát và thực hiện dự án. Khi dự án hoàn thành, cộng đồng cũng là người tiếp nhận, bảo quản, duy tu công trình để sử dụng bền vững, lâu dài và hiệu quả nhất.

Có thể nói nguồn vốn để đầu tư “chung sống với lũ”, với hạn - mặn và mới đây là “chung sống với sạt lở” ở vùng ĐBSCL - vựa lúa, vựa thủy sản, trái cây của cả nước là rất lớn. Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý hỗ trợ 1.500 tỉ đồng từ nguồn dự phòng ngân sách Trung ương năm 2018 cho vùng ĐBSCL xử lý các khu vực sạt lở cấp bách ảnh hưởng trực tiếp đến khu dân cư tập trung, công trình hạ tầng thiết yếu. 4 điểm sạt lở đặc biệt nguy hiểm, với tổng chiều dài 12.600m của TP Cần Thơ rất cần nguồn vốn này để khắc phục sạt lở, hạn chế thiệt hại. Ông Đào Anh Dũng, Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Chỉ huy PCTT-TKCN thành phố, cho biết: “Ngoài công tác tăng cường tuyên truyền, vận động các tầng lớp nhân dân phòng tránh, ứng phó BĐKH, thiên tai, TP Cần Thơ còn có chủ trương xây dựng công trình kè kiên cố phòng tránh sạt lở, bảo vệ bờ sông tại các khu vực có điều kiện phát triển kinh tế - xã hội, phát triển đô thị... Các điểm sạt lở vùng ven, ít dân cư được tập trung thực hiện công trình kè sinh học, như: trồng bần, nuôi lục bình bảo vệ bờ sông... Tuy nhiện, hiện thành phố có nhiều điểm sạt lở đặc biệt nguy hiểm tại khu vực dân cư đang cần sự hỗ trợ của Chính phủ, Bộ, ngành Trung ương để thực hiện công trình phòng tránh”.

Bài, ảnh: HÀ VĂN