Gần đây, tin về các vụ trọng án giết người được những người bán báo dạo rao lên đến chói tai vào nhiều buổi sáng, tới mức độ... nghe mãi thành quen. Số vụ án giết người do mâu thuẫn tăng hơn 10%. Liệu chúng ta có bàng quan được trước những vụ án giết người ngày càng gia tăng?
Khoảng 22 giờ ngày 24-12, có 6 người đi ôtô từ thành phố Vinh đến huyện Diễn Châu, Nghệ An để xem Noel, trong số này có Phan Bá Trung và Phan Bá Hiếu. Sau khi ra về, một nhóm thanh niên xã Diễn Hạnh đến trêu bạn gái đi cùng xe với Trung và Hiếu. Hai cậu thanh niên “tức mắt”, lao vào ẩu đả với nhóm trai làng. Phan Bá Trung dùng dao đâm trọng thương Cao Văn Thường, 21 tuổi, trú xã Diễn Hạnh. Nạn nhân chết trên đường cấp cứu. Công an huyện Diễn Châu đã tạm giữ Hiếu và Trung.
Trước đó, rạng sáng 19-12, một cô gái và bạn trai được phát hiện nằm bất tỉnh trước cửa ngôi nhà ở đường Hậu Giang, quận 6, TP Hồ Chí Minh. Trên cổ của hai người đều có vết cứa khá sâu. Công an phường 12, quận 6 đến hiện trường và xác định cô gái (tên Hạnh, 19 tuổi) đã chết. Còn người thanh niên tên Vũ (18 tuổi) đang hấp hối. Sau đó, anh ta đã chết tại bệnh viện. Theo kết quả xác minh, do ghen tuông, Vũ đến chỗ chị Hạnh làm thuê để hỏi chuyện, rồi cắt cổ cô gái. Anh ta sau đó tự sát. Tại hiện trường, công an thu một con dao và một chiếc búa...
Những dòng tin lạnh lẽo ghê người như trên vẫn xuất hiện khá nhiều ở nhiều tờ nhật báo. Nó phản ánh một thực tế rất tồi tệ đã diễn ra ở nhiều nơi. Theo thống kê của cơ quan chức năng: Giết người do mâu thuẫn tăng 10,3%; cố ý gây thương tích do thù tức cá nhân tăng 9,3%, nhiều vụ sử dụng vũ khí, vật liệu nổ để trả thù cá nhân gây hậu quả nghiêm trọng (vụ đối tượng nổ lựu đạn làm chết 4 người, bị thương 6 người ở Lạng Sơn; vụ đối tượng dùng súng AR15 bắn chết hai người tại Tiền Giang...). Đáng lưu ý là xảy ra nhiều vụ giết hại người thân trong gia đình hoặc giết nhiều người với thủ đoạn dã man như ở Hà Nội, Đồng Nai, Yên Bái... Tội phạm thanh thiếu niên, học sinh, sinh viên tiếp tục gia tăng, nhất là các băng nhóm thanh, thiếu niên tụ tập ăn chơi, đâm chém lẫn nhau, gây rối trật tự công cộng. Nhiều vụ đối tượng tuy còn ít tuổi nhưng đã phạm các tội giết người, cướp tài sản...
Những năm cuối thế kỷ trước, số vụ án giết người ít hơn bây giờ và phần nhiều đều liên quan đến những hành vi của tội phạm cướp của; hoặc bọn trộm, cướp, chống lại người truy bắt chúng gây nên... Đất nước hội nhập với thế giới, kinh tế phát triển, nhưng môi trường xã hội ở một số lĩnh vực và địa phương bị xáo trộn. Đó là sự chuyển hóa ở cộng đồng dân cư (ở nông thôn - từ thuần nông đi làm công nhân, dịch vụ; phân hóa giàu nghèo); nhu cầu hưởng thụ gấp gáp và “lai căng”... phổ biến khá nhanh từ thành thị đến nông thôn, đã tạo nên những cuộc “khủng hoảng nhỏ” nhưng rất nghiêm trọng ở một số gia đình, khu dân cư. Giới trẻ đang bị mê hoặc vì trào lưu “công nghệ thông tin”, những đợt sóng “nghệ thuật” xuất xứ từ nước ngoài cứ ào ạt đổ bộ trên tất cả các kênh thông tin giải trí và sự “tiếp thu có chọn lọc” cũng không mấy được chú tâm.
Tại sao chúng ta có cả một hệ thống quản lý nhà nước cùng với các chính sách, pháp luật quản lý xã hội; các quy định về “xây dựng nếp sống mới, tăng cường đoàn kết ở cộng đồng dân cư; “Tất cả vì học sinh thân yêu”; “Trường ra trường, lớp ra lớp”... mà nhiều lĩnh vực xã hội bị xáo trộn với nhiều biểu hiện suy thoái như vậy?
Có nhiều lý giải khác nhau, nhưng chung quy lại là do nhiều nơi, cấp ủy đảng, chính quyền chưa giải quyết tốt các vấn đề xã hội tương ứng với sự phát triển kinh tế, dẫn đến sự phân hóa sâu sắc trong xã hội về mức thu nhập, dẫn đến suy giảm trách nhiệm cộng đồng; trách nhiệm gia đình. Hậu quả của chủ nghĩa thành tích, tô hồng và phô trương vẫn còn di chứng nặng nề và bản thân nó đang phát triển theo dạng thức mới: Quyền sở hữu là thước đo đẳng cấp. Đạo lý và tình nghĩa không được suy tôn đúng mức như văn hiến truyền thống... Chính vì vậy, những dục vọng của cá nhân được buông thả và có nhiều cơ hội để đáp ứng, ít bị sự kiểm soát từ ý thức tự giác nhờ môi trường văn hiến vững chắc, trong khi việc vận dụng pháp luật để kiểm soát và điều tiết mọi lĩnh vực của đời sống chưa thực sự nghiêm minh. Sự khủng hoảng niềm tin ở một bộ phận thanh, thiếu niên (do mất phương hướng tu dưỡng, phấn đấu); một số bệnh về sức khỏe, tâm thần trong đời sống đô thị hóa, công nghiệp hóa đã phát sinh... là những nguyên nhân cơ bản dẫn đến hành vi bột phát gây trọng án khi xuất hiện mâu thuẫn cá nhân.
Vì vậy, đòi hỏi chính sách về chiến lược văn hóa phải được củng cố và phát triển thích ứng với thực tế vận động của kinh tế-xã hội thời hội nhập. Hạn chế tình trạng “quan liêu hóa các chính sách văn hóa-xã hội” và bệnh hình thức các hoạt động của các đoàn thể ở cơ sở. Có như vậy, mới mong giảm được những vụ án giết người... do mâu thuẫn.
Hồng Quân (TTXVN)
