Khu vực hộ kinh doanh (HKD) có vai trò quan trọng trong tạo việc làm, thu nhập và đóng góp cho ngân sách nhà nước. Song đây là nguồn thu phức tạp bởi số lượng HKD rất lớn và không ngừng tăng lên, tình trạng thất thu, nợ đọng thuế phổ biến... Theo thống kê sơ bộ của ngành Thuế, hiện cả nước có khoảng hơn 5 triệu HKD, gấp khoảng 6 lần số lượng doanh nghiệp. Tuy nhiên, số thuế hằng năm nộp cho ngân sách chỉ chiếm khoảng 2% trong tổng số thu thuế. Mặt khác, dù được tuyên truyền, khuyến khích tham gia thí điểm kê khai nộp thuế điện tử nhưng đến nay số lượng tham gia còn rất ít.

Hoạt động mua bán tại Nhà lồng 3, Trung tâm Thương mại Cái Khế, quận Ninh Kiều.

Xác định công tác quản lý thuế đối với HKD có ý nghĩa quan trọng trong nhiệm vụ thu ngân sách nhà nước, thời gian qua, ngành Thuế đã triển khai thực hiện nhiều giải pháp. Chẳng hạn, cơ quan thuế các cấp thường xuyên kiểm tra, khảo sát địa bàn, thống kê và đưa vào diện quản lý kịp thời những HKD phát sinh; vận động HKD chuyển đổi thành doanh nghiệp… Qua đó nhằm hạn chế thấp nhất tình trạng trốn thuế, gian lận thuế và nợ đọng thuế, góp phần tăng thu cho ngân sách nhà nước. Song, bấy lâu nay, các HKD nộp thuế theo hình thức “khoán”, không cần phải có sổ sách chứng từ. Do đó, trong một năm dù phát sinh thu nhập nhiều lên, hay thu nhập bị giảm đi cũng vẫn đóng một mức thuế đã ấn định trước đó. Ðây chính là điểm không công bằng với các loại hình kinh tế khác và tiềm ẩn những rủi ro gây thất thu cho ngân sách.

Chính vì vậy, Bộ Tài Chính, ngành Thuế đang tích cực hoàn thiện hành lang pháp lý đối với đối tượng này để quản lý chặt việc sử dụng hóa đơn, tránh thất thu cho ngân sách nhà nước; đồng thời có căn cứ để xử lý những hành vi gian lận, trốn thuế. Hiện nay, Bộ Tài chính đang lấy ý kiến góp ý cho dự thảo thông tư hướng dẫn thực hiện Luật Quản lý thuế năm 2019 (có hiệu lực từ 1-7-2020) đối với HKD quy mô lớn. Theo đó, các HKD lớn có thể kê khai thuế theo tháng hoặc quý và không phải quyết toán thuế. Các HKD này nộp thuế theo tỷ lệ thuế suất trên doanh thu theo từng nhóm ngành nghề hoạt động sản xuất, kinh doanh, không tính thuế theo doanh thu trừ chi phí nên thực hiện chế độ sổ kế toán đơn giản, chỉ gồm 4 loại sổ (sổ theo dõi doanh thu, theo dõi tiền lương, theo dõi các chi phí quản lý và sổ theo dõi dịch vụ mua vào) và không phải lập báo cáo tài chính. Khi thực hiện khai thuế tháng hoặc quý thì nộp kèm theo bảng kê hoạt động kinh doanh và không phải quyết toán thuế. Các hộ này sẽ phải thực hiện việc khai và nộp thuế điện tử, hóa đơn điện tử khi cơ quan thuế áp dụng hóa đơn điện tử trên toàn quốc. Việc này sẽ giảm thiểu thủ tục hành chính cho người nộp thuế, đồng thời cơ quan thuế cũng có đầy đủ thông tin để quản lý thuế theo cơ chế rủi ro. Trường hợp HKD không đáp ứng tiêu chí hộ quy mô lớn nhưng có nhu cầu sử dụng hóa đơn thì được khuyến khích sử dụng hóa đơn và phải thực hiện chế độ kế toán, nộp thuế theo phương pháp kê khai.

Theo bà Nguyễn Thị Lan Anh, Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế doanh nghiệp nhỏ và vừa, HKD và cá nhân (Tổng cục Thuế), quy định quản lý thuế đối với HKD lớn được đưa vào Luật nhằm quản lý chặt chẽ những hộ lớn sử dụng hóa đơn giá trị gia tăng, tránh buôn bán hóa đơn giá trị gia tăng để hợp thức hóa đầu vào cho doanh nghiệp. Thời gian tới, ngành Thuế cũng sẽ đẩy mạnh việc khai, nộp thuế điện tử đối với HKD, trước tiên là đối với các hộ nộp thuế theo phương pháp kê khai và tiến tới thực hiện khai, nộp thuế điện tử với cả hộ khoán…

HKD lớn sẽ phải nộp thuế theo hình thức kê khai và thực hiện chế độ kế toán như doanh nghiệp là bước thay đổi lớn so với hiện nay, góp phần thu thuế đúng, đủ. Ðiều này không chỉ tránh thất thu cho ngân sách nhà nước mà còn tạo sự công bằng, minh bạch trong kinh doanh, thúc đẩy kinh tế phát triển lành mạnh.

Bài, ảnh: L. MẪN