HẠNH NGUYÊN (Theo NY Times, NBC News)

Taliban từng đưa ra nhiều cam kết mang tính ôn hòa khi khôi phục chế độ cai trị hà khắc ở Afghanistan. Nhưng việc lực lượng Hồi giáo này bị nghi chứa chấp thủ lĩnh al-Qaeda mà Mỹ vừa tiêu diệt nhiều khả năng sẽ khiến họ càng bị xa lánh.

Lực lượng an ninh Taliban tại khu vực xảy vụ không kích tiêu diệt thủ lĩnh al-Qaeda Ayman al-Zawahiri. Ảnh: EPA

Cuộc không kích của Mỹ kết liễu thủ lĩnh al-Qaeda Ayman al-Zawahiri ở thủ đô Kabul cuối tuần qua được xem là bước ngoặt đối với chính phủ mới của Taliban. Vụ việc đã phơi bày thực tế rằng lực lượng này về cơ bản vẫn không sửa đổi so với lần cai trị đầu tiên trong thập niên 1990, thời điểm những chính sách hà khắc của họ và mối quan hệ với tổ chức khủng bố al-Qaeda đã biến Afghanistan thành một quốc gia bị bài xích.

Vụ không kích diễn ra ở thời điểm mong manh đối với Taliban. Kể từ khi lên nắm quyền lần hai hồi năm ngoái (lính Mỹ rút khỏi Afghanistan vào tháng 8-2021), Taliban hứa sẽ có thái độ ôn hòa với hy vọng được quốc tế công nhận và nhận viện trợ từ phương Tây. Nhưng song song đó, Taliban cũng theo đuổi những niềm tin ý thức cứng rắn trong nước mà họ cho là đúng.

Trong những tháng gần đây, chính quyền Taliban đã đẩy mạnh thực thi các chính sách đàn áp, bao gồm hạn chế quyền đi lại và làm việc của phụ nữ. Taliban còn thất hứa về việc cho phép nữ sinh trung học đến trường. Những biện pháp này càng làm gia tăng thái độ tẩy chay Taliban của cộng đồng quốc tế và khiến Afghanistan mất hàng triệu USD viện trợ từ nước ngoài, đào sâu thêm cuộc khủng hoảng kinh tế trong nước. Dự báo có tới 6 triệu người Afghanistan sẽ chịu cảnh “gần đói kém” vào cuối năm nay, trong khi 92% dân số nước này sẽ đối mặt với một số mức độ mất an ninh lương thực.

Cuộc không kích ngay ở trung tâm thủ đô như lời xác nhận cho điều đã được cảnh báo gần đây rằng Taliban đang cho phép các tổ chức, bao gồm al-Qaeda, tự do tồn tại ở Afghanistan, bất chấp cam kết trong thỏa thuận Doha với Mỹ là không để lãnh thổ Afghanistan trở thành nơi lên kế hoạch tấn công khủng bố.

Quan hệ lịch sử giữa Taliban và al-Qaeda đã kéo dài nhiều thập kỷ. Mullah Omar, thủ lĩnh đầu tiên của Taliban hồi thập niên 1990, rất tôn trọng sự tồn tại của al-Qaeda ở miền Ðông Afghanistan trong giai đoạn đó. Một số nhánh của Taliban, đặc biệt là mạng lưới Haqqani, xây dựng mối quan hệ với al-Qaeda thân thiết hơn những tổ chức khủng bố khác. Giới lãnh đạo cấp cao của Haqqani có lúc sát cánh và hỗ trợ nhà sáng lập al-Qaeda, Osama bin Laden, trong cuộc chiến Liên Xô - Afghanistan. Ông Omar vẫn từ chối loại bỏ bin Laden, thậm chí sau khi vụ tấn công khủng bố của al-Qaeda vào ngày 11-9-2001 khiến Mỹ đưa quân đến quốc gia Tây Nam Á để rồi lật đổ chính quyền Taliban.

Cả bin Laden và al-Zawahiri đều cam kết trung thành với giới lãnh đạo Taliban trong nhiều năm, mặc dù cam kết gần đây nhất của al-Zawahiri (năm 2016) chưa từng được phía Taliban công khai chấp nhận hay bác bỏ.

Liên Hiệp Quốc gần đây cảnh báo Taliban đang cung cấp “không gian hoạt động cho khoảng 20 nhóm khủng bố liên kết với al-Qaeda. Theo báo cáo, al-Qaeda thể hiện sự tự do hành động ở Afghanistan kể từ khi Taliban tái kiểm soát đất nước và thủ lĩnh al-Zawahiri thường xuyên công bố thông điệp thông qua các đoạn video. Đây là tín hiệu chỉ ra ông ta cảm thấy thoải mái hơn kể từ khi Taliban tiếp quản Afghanistan và quyết định trở lại nước này.