Các nhà sản xuất dầu và khí đốt ở khu vực Trung Đông và Bắc Phi trong nhiều thập niên qua được xem là nền tảng đối với hệ thống năng lượng toàn cầu khi chiếm khoảng 50% lượng dầu xuất khẩu và 15% lượng khí đốt tự nhiên xuất khẩu trên thế giới. Trong bối cảnh thị trường lên cơn sốt do nguồn cung sụt giảm sau khi Nga phát động “chiến dịch quân sự đặc biệt” tại Ukraine, họ có thể đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn tình trạng thiếu hụt khí đốt toàn cầu.

Một nhà máy điện khí ở Ai Cập nhìn từ trên cao. Ảnh: Revistaei

Thật ra, các nền kinh tế sản xuất ở Trung Đông và Bắc Phi có nhiều lựa chọn khác nhau để tăng lượng xuất khẩu khí đốt. Theo đó, họ có thể đầu tư vào thăm dò và khai thác, ưu tiên các nỗ lực nhằm loại bỏ tình trạng hao hụt khí đốt và rò rỉ khí mê-tan, từ đó giúp nhanh chóng tăng nguồn cung khí đốt thêm gần 20 tỉ m³. Ngoài ra, họ cũng có thể gia tăng nguồn cung cấp khí đốt bằng cách hợp lý hóa mức tiêu thụ khí đốt của chính họ, bắt đầu từ ngành điện. Hiện nay, dầu và khí đốt cung cấp gần 95% sản lượng điện ở Trung Đông và Bắc Phi. Các nhà máy nhiệt điện trong khu vực mỗi ngày tiêu thụ 1,75 triệu thùng dầu và mỗi năm tiêu thụ hơn 290 tỉ m³ khí đốt, tương đương hơn 1/3 sản lượng khí đốt của khu vực.

Chính sự thống trị về nhiên liệu hóa thạch ở các nền kinh tế Trung Đông và Bắc Phi đã khiến cường độ phát thải trong quá trình sản xuất điện của họ cao hơn gần 25% so với mức trung bình toàn cầu.

Đáng nói là, hơn 150 tỉ m³ khí đốt tự nhiên trong tổng lượng khí đốt tự nhiên nói trên được sử dụng trong các nhà máy nhiệt điện khí hiệu suất thấp, có hiệu suất bình quân từ 30-35%, trong khi các nhà máy điện khí chu trình hỗn hợp với hiệu suất bình quân gần 50% có thể sản xuất ra cùng một lượng điện nhưng lại tiết kiệm tới 50 tỉ m³ khí. Do đó, việc thay thế các nhà máy điện khí hiệu suất thấp bằng các nhà máy điện khí chu trình hỗn hợp hiệu quả hơn sẽ cho phép các nền kinh tế Trung Đông và Bắc Phi tiết kiệm và xuất khẩu lượng khí đốt tăng thêm 50 tỉ USD.

Không những vậy, các nhà sản xuất dầu và khí đốt ở khu vực còn có tiềm năng thay thế các nhà máy điện khí hiệu suất thấp bằng năng lượng tái tạo, từ đó có thể dành nhiều khí đốt tự nhiên hơn cho xuất khẩu và tăng cường cơ sở hạ tầng cho quá trình chuyển đổi năng lượng sạch. Hiện năng lượng tái tạo cung cấp chưa tới 3% tổng sản lượng điện tại 9 trong số 10 nền kinh tế sản xuất tại khu vực. Giới phân tích cho rằng việc thay thế toàn bộ các nhà máy điện khí hiệu suất thấp trong khu vực sẽ cần khoảng 250 gigawatt công suất năng lượng mặt trời với kinh phí đầu tư khoảng 220 tỉ USD. Song, việc làm này sẽ giúp tiết kiệm 150 tỉ m³ khí đốt tự nhiên mỗi năm, có thể dành cho xuất khẩu. Điều này cũng đồng nghĩa với việc khu vực sẽ thu về 150 tỉ USD mỗi năm, cũng như chỉ mất 18 tháng hoàn vốn đầu tư cho hệ thống năng lượng mặt trời thay thế cho các nhà máy điện khí hiệu suất thấp.

Giới chuyên gia ước tính, việc sản xuất thêm 150 tỉ m³ khí đốt tự nhiên sẽ đòi hỏi đầu tư hơn 120 tỉ USD trong toàn khu vực. Dù số vốn này ít hơn đáng kể so với mức cần thiết để mở rộng quy mô năng lượng tái tạo nhưng việc đầu tư vào các mỏ khí đốt tự nhiên về bản chất dễ bị thị trường năng lượng đầy biến động ảnh hưởng và có nguy cơ không được sử dụng trong tương lai khi quá trình chuyển đổi năng lượng sạch diễn ra nhanh chóng trong khi nhu cầu về khí đốt tự nhiên giảm.

TRÍ VĂN (Theo IEA)