Theo nhận định của các chuyên gia, sự chênh lệch ngày càng gia tăng giữa kỳ vọng của giới trẻ và các cơ hội việc làm sẵn có là nguyên nhân khiến tình trạng thất nghiệp trong thanh niên Trung Quốc sẽ còn tiếp diễn.

Quang cảnh một hội chợ việc làm ở Bắc Kinh hôm 7-3. Ảnh: CNA

Giống như trường hợp của Li Mengqi, 26 tuổi, tốt nghiệp Học viện Công nghệ Thượng Hải cách đây 8 tháng và vẫn đang chật vật tìm việc ở Bắc Kinh. Đối với Li, tìm việc làm không chỉ là tìm được một công việc, mà còn phải là tìm được sự cân bằng. Đó phải là một công việc phù hợp với chuyên ngành kỹ thuật hóa học của Li và phải ở một thành phố mà cô yêu thích, nhưng vẫn đủ gần quê nhà Hà Bắc.

Trong khi đó, Hu Die, tốt nghiệp ngành thiết kế tại Đại học Khoa học và Công nghệ Cáp Nhĩ Tân, đã phải hạ thấp kỳ vọng về một vị trí có lương cao và khối lượng công việc thấp. Bởi quá trình săn việc trong 8 tháng qua rất khác so với những gì cô gái 22 tuổi tưởng tượng.

Zak Dychtwald, người sáng lập tổ chức Young China Group tại Thượng Hải, cho biết: “Một trong những vấn đề lớn hiện nay là khoảng cách và sự kỳ vọng giữa công sức mà họ bỏ ra khi còn là sinh viên và công việc đang chờ đợi họ ở phía bên kia”.

Với số lượng kỷ lục 12,22 triệu sinh viên tốt nghiệp đại học ​​trong năm nay - tăng từ mức 9 triệu vào năm 2021, Chính phủ Trung Quốc thừa nhận tính cấp thiết trong việc giải quyết những thay đổi về cấu trúc mà thị trường việc làm đang phải đối mặt. Theo Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc, tỷ lệ thất nghiệp trong nhóm thanh niên từ 16-24 tuổi đã giảm còn 15,7% vào tháng 12 năm ngoái, sau khi đạt đỉnh ở mức 18,8% vào tháng 8 cùng năm. Tuy nhiên, tình hình thất nghiệp của giới trẻ vẫn còn đáng sợ.

Phó Giáo sư Zhou Yun tại Đại học Michigan (Mỹ) nhận xét trong khi sinh viên tốt nghiệp từ các trường danh tiếng, với các chuyên ngành và kỹ năng được săn đón như tự động hóa hoặc trí tuệ nhân tạo, được chào đón rất nhiều, thì số khác lại đang phải chật vật tìm cơ hội. Còn số công việc trong các lĩnh vực truyền thống, bao gồm giáo dục và doanh nghiệp mới về internet, đang giảm dần tại Trung Quốc.

Các nhà phân tích nhận định tình trạng thanh niên thất nghiệp có tác động sâu rộng, không chỉ ảnh hưởng đến bối cảnh kinh tế mà còn cả cấu trúc xã hội của Trung Quốc. Sự khác biệt giữa kỳ vọng của các tân cử nhân và số công việc có sẵn không chỉ ảnh hưởng đến thu nhập, mà còn làm thay đổi thế giới quan của giới trẻ, làm giảm sức khỏe tâm thần và cả tham vọng nghề nghiệp của họ.

Giáo sư Eli Friedman tại Đại học Cornell (Mỹ) đã chỉ ra sự thay đổi văn hóa nằm dưới thái độ của giới trẻ đối với vấn đề việc làm. Khác với các thế hệ trước, sinh viên mới tốt nghiệp Trung Quốc ngày nay có xu hướng không chấp nhận những công việc kém ổn định, ngay cả khi đang chịu áp lực kinh tế. Thái độ đó đã làm nảy sinh các trào lưu như “nằm im”, khi những người trẻ từ chối tham gia vào thị trường việc làm cạnh tranh khốc liệt.

Mặt khác, một khía cạnh đặc biệt nghiêm trọng và đáng lo ngại nổi lên: đó là tình trạng nhà tuyển dụng phân biệt đối xử với lao động nữ trẻ tuổi. Bà Zhou nhấn mạnh sự phân biệt đối xử với phụ nữ trẻ có nguồn gốc sâu xa từ thái độ của xã hội và người sử dụng lao động. “Các nhà tuyển dụng coi phụ nữ trẻ là những người lao động kém lý tưởng, vì tin rằng những phụ nữ này bị phân tâm bởi trách nhiệm gia đình”, Zhou giải thích.

Nỗ lực của giới chức

Báo cáo Công tác Chính phủ Trung Quốc năm 2025 đã công bố chi tiết các kế hoạch giải quyết tình trạng thất nghiệp trong thanh niên, nhấn mạnh việc mở rộng cơ hội việc làm, hỗ trợ tài chính có mục tiêu và hỗ trợ cho tinh thần khởi nghiệp. Các biện pháp cụ thể bao gồm hoàn trả phí bảo hiểm thất nghiệp, cắt giảm thuế và phí, trợ cấp việc làm và hỗ trợ trực tiếp cho các ngành thâm dụng lao động. Trung Quốc cũng đặt mục tiêu tạo ra hơn 12 triệu việc làm mới ở thành thị trong năm 2025. Nhưng theo chuyên gia Dychtwald, điều quan trọng là liệu những công việc này có phù hợp với nguyện vọng của những sinh viên mới tốt nghiệp có trình độ hay không.

Và mặc dù có số lượng sinh viên tốt nghiệp kỷ lục sắp gia nhập thị trường việc làm trong năm nay, Trung Quốc vẫn thiếu hụt nhân sự có tay nghề, đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất. Hồi tháng 7-2024, báo China Daily cho hay Trung Quốc có thể thiếu hụt khoảng 30 triệu công nhân có tay nghề trong 10 lĩnh vực sản xuất quan trọng vào năm 2025.