Ngành năng lượng tái tạo toàn cầu chứng kiến ​​sự thay đổi mạnh mẽ trong thập niên qua khi Ấn Độ nổi lên là nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất về triển khai năng lượng sạch. Trong khi Trung Quốc vẫn duy trì vị thế dẫn đầu trong lĩnh vực này nhưng quỹ đạo tăng trưởng đặc biệt của Ấn Độ đang tái định hình hệ thống phân cấp năng lượng tái tạo quốc tế và thách thức các thứ hạng đã được các siêu cường năng lượng sạch thiết lập.

Một trang trại năng lượng mặt trời ở Trung Quốc. Ảnh: Reuters

"Quán quân" Trung Quốc

Theo một báo cáo gần đây về năng lượng tái tạo, Trung Quốc tiếp tục dẫn đầu lĩnh vực này, chiếm 64% tổng công suất phát điện tái tạo toàn cầu, Mỹ về nhì với 11%, 25% còn lại do phần còn lại của thế giới nắm giữ. Tính đến cuối năm 2024, công suất lắp đặt năng lượng tái tạo của Trung Quốc lên tới 1.889 GW, đưa quốc gia Đông Á này trở thành trung tâm sản xuất công nghệ tái tạo của thế giới. Sở dĩ Trung Quốc giữ được vị trí “quán quân” là bởi nước này sở hữu nhiều cơ sở năng lượng tái tạo hơn, gồm năng lượng gió, năng lượng mặt trời và thậm chí cả năng lượng thủy điện.

Theo dữ liệu từ Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), vào cuối năm 2022, tổng công suất điện mặt trời lắp đặt ngoài lưới điện của Trung Quốc chỉ đạt khoảng 360MW, chiếm một phần rất nhỏ trong tổng công suất điện mặt trời khổng lồ của Trung Quốc gần 393GW vào thời điểm đó. Trung Quốc hiện có nhiều chính sách tập trung vào hệ thống năng lượng mặt trời phân tán, gồm cả hệ thống ngoài lưới điện và hệ thống kết nối lưới điện quy mô nhỏ, đặc biệt là ở các vùng nông thôn. Trong đó, chương trình thí điểm “Điện mặt trời toàn quận” là ví dụ điển hình cho chiến lược này. Mục tiêu của chương trình là lắp đặt điện mặt trời trên mái các tòa nhà công cộng cũng như nhà ở, từ đó dẫn đến sự gia tăng đáng kể doanh số bán các tấm pin mặt trời và linh kiện có liên quan.

Ngoài ra, Trung Quốc còn có những chính sách riêng dành cho thủy điện, năng lượng địa nhiệt và điện mặt trời tập trung. Tất cả đều nhằm cắt giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Dẫu vậy, Trung Quốc vẫn tụt hậu so với nhiều nền kinh tế phát triển về đổi mới năng lượng sạch. Theo Chỉ số Đổi mới Công nghệ Sạch Toàn cầu năm 2024, chỉ có 2 công ty Trung Quốc lọt vào tốp 100 thế giới về đổi mới năng lượng sạch, so với 41 công ty của Mỹ, 13 công ty của Canada và 9 công ty của Anh và Đức.

Ấn Độ tăng tốc

Trong khi đó, Mỹ đang nắm giữ vị trí thứ hai với 388GW công suất năng lượng tái tạo, chiếm 11% sản lượng điện tái tạo toàn cầu. Nhờ gói kích thích của Đạo luật Giảm Lạm phát, sản lượng năng lượng tái tạo của Mỹ dự kiến sẽ tăng gấp 3 lần vào năm 2030. Năm 2024, ngành năng lượng mặt trời xứ cờ hoa chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ. Theo đó, công suất lắp đặt tăng 27,5%. Sự tăng trưởng này kết hợp với sự phát triển mạnh mẽ của điện gió giúp Mỹ có vị trí ổn định trên thị trường năng lượng tái tạo toàn cầu dù tốc độ tăng trưởng vẫn còn khiêm tốn so với các đối thủ cạnh tranh đến từ các nền kinh tế mới nổi.

Song, tình trạng bất ổn dưới thời chính quyền Tổng thống Donald Trump đã dẫn đến sự rối loạn của thị trường năng lượng tái tạo, từ đó dẫn đến sự sụt giảm về đầu tư và sự chậm lại trong việc nâng cao công suất. Theo dữ liệu từ tổ chức nghiên cứu BloombergNEF, so với nửa cuối năm 2024, đầu tư của Mỹ vào năng lượng tái tạo trong nửa đầu năm 2025 giảm 36%, trong khi đầu tư vào lĩnh vực này của phần còn lại của thế giới tăng trung bình 15,1%.

Về phần mình, Ấn Độ đang bùng nổ về năng lượng tái tạo. Với 203GW công suất năng lượng tái tạo hiện tại, chiếm 46,3% tổng sản lượng điện lắp đặt của cả nước, Ấn Độ đã đạt được điều mà giới phân tích coi là quá trình chuyển đổi năng lượng quy mô nhanh nhất trong lịch sử hiện đại. Những con số này minh họa cho đà phát triển đặc biệt của New Delhi. Theo đó, công suất năng lượng tái tạo hàng năm của quốc gia Nam Á này tăng nhanh hơn bất kỳ nền ninh tế lớn nào khác. Ước tính, công suất năng lượng mặt trời của Ấn Độ tăng gấp 10 lần, từ mức 9GW năm 2016 lên con số 98GW vào tháng 1-2025, vượt xa tất cả các nền kinh tế lớn. Với tốc độ tăng trưởng như vậy, Ấn Độ có khả năng vượt qua Brazil về tổng công suất năng lượng tái tạo và thách thức vị trí thứ hai của Mỹ trong thập niên này.

Tuy than đá chiếm 43-45%, khí đốt tự nhiên đóng góp 17% sản lượng điện của Úc, lĩnh vực năng lượng tái tạo của xứ sở chuột túi đã đạt được sự tăng trưởng đáng kể. Theo đó, năng lượng mặt trời chiếm 20% sản lượng điện của nước này, trong khi năng lượng gió và các nguồn tái tạo khác đóng góp khoảng 15%, nâng tổng tỷ trọng năng lượng tái tạo lên khoảng 35% sản lượng điện của Úc.

TRÍ VĂN (Tổng hợp)